Cây xanh đô thị - 'Tuyến phòng thủ' cuối cùng trước làn sóng nhiệt
Giữa những đợt sóng nhiệt khắc nghiệt, cây xanh đô thị đang trở thành chìa khóa giúp thành phố thích ứng, làm dịu khí hậu và nâng cao chất lượng sống.
Cây xanh - người hùng thầm lặng giữa phố thị bốc lửa
Biến đổi khí hậu đang khiến các thành phố trên thế giới trải qua những đợt sóng nhiệt chưa từng có. Khi mặt đất bị bọc kín bởi nhựa đường, bê tông và kính, nhiệt độ đô thị tăng cao vượt mức chịu đựng tự nhiên của con người. Giữa khung cảnh ấy, cây xanh nổi lên như những người hùng thầm lặng âm thầm chiến đấu để giữ cho thành phố được thở.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng tán cây rộng có thể làm giảm nhiệt độ xung quanh từ 5 đến 7 độ C tạo ra những ốc đảo mát lành giữa biển nhiệt. Quá trình quang hợp và bốc hơi nước từ lá cây giúp làm ẩm không khí trong khi bóng râm tự nhiên cản bớt lượng bức xạ mặt trời hấp thụ vào mặt đất.
Những thành phố tiên phong trong chiến lược xanh hóa đô thị đã cho thấy hiệu quả rõ rệt. Tại Singapore kế hoạch biến cả quốc gia thành thành phố trong rừng đã giúp giảm rõ rệt hiệu ứng đảo nhiệt. Với hơn 3 triệu cây xanh được trồng và tỷ lệ phủ xanh đạt trên 50 phần trăm Singapore không chỉ nổi tiếng vì sạch đẹp mà còn nhờ khí hậu ôn hòa hơn so với các đô thị cùng vĩ độ.
Melbourne tại Úc cũng đặt ra mục tiêu tham vọng tăng độ che phủ cây xanh từ 22 phần trăm hiện nay lên 40 phần trăm vào năm 2040. Thành phố này đã triển khai hàng loạt dự án trồng cây dọc đường phố quảng trường công viên đồng thời khuyến khích trồng cây ngay trong sân vườn mỗi hộ gia đình. Kết quả những khu vực phủ xanh tốt hơn đã ghi nhận mức giảm nhiệt từ 2 đến 4 độ C so với khu vực bê tông hóa.
Không chỉ giới hạn ở những thành phố phát triển các đô thị đang lên cũng nhận ra giá trị cốt lõi của cây xanh. Medellín tại Colombia từng được biết đến như một điểm nóng tội phạm nay được ca ngợi nhờ sáng kiến hành lang xanh. Bằng việc phủ đầy cây dọc 30 hành lang giao thông chính nhiệt độ trung bình thành phố đã giảm khoảng 2 độ C chỉ sau vài năm triển khai.
Những câu chuyện thành công ấy gửi đi một thông điệp mạnh mẽ rằng đầu tư cho cây xanh không chỉ làm đẹp thành phố mà còn là giải pháp khoa học hiệu quả và bền vững để bảo vệ con người trước biến đổi khí hậu.
Quy hoạch xanh vì cuộc sống an lành
Trước áp lực ngày càng lớn từ các đợt sóng nhiệt các sáng kiến xanh hóa đô thị đang trở thành xu thế tất yếu trên toàn thế giới. Các thành phố không chỉ dừng lại ở việc trồng thêm cây mà còn tư duy lại toàn bộ cách quy hoạch và phát triển đô thị theo hướng sinh thái.
Từ các khu phố đi bộ phủ bóng cây những vườn trên mái nhà cho tới các bức tường cây xanh tại các cao ốc mọi sáng tạo đều nhằm mục tiêu chung đưa thiên nhiên trở lại gần gũi với cuộc sống hàng ngày. Theo Ngân hàng Thế giới đầu tư vào cơ sở hạ tầng xanh có thể giảm tới 30 phần trăm chi phí thích ứng với biến đổi khí hậu cho các thành phố trong tương lai.
Tại Việt Nam những tín hiệu tích cực cũng đang nhen nhóm. Hà Nội đã công bố kế hoạch trồng thêm 500.000 cây xanh từ nay đến năm 2030 ưu tiên phủ xanh các trục đường lớn khu dân cư và các khu vực thiếu bóng mát. TP.HCM cũng triển khai chương trình Thành phố xanh Sống an lành với mục tiêu đưa diện tích cây xanh bình quân đầu người đạt từ 3 đến 4 mét vuông vào năm 2030 hướng tới tiêu chuẩn cao hơn của các thành phố hiện đại.
Không chỉ chính quyền cộng đồng dân cư cũng ngày càng chủ động tham gia. Những chiến dịch như Một triệu cây xanh cho Việt Nam Trồng cây cho thành phố đã thu hút hàng triệu lượt tham gia đặc biệt là giới trẻ. Từng chậu cây trên ban công từng bức tường phủ đầy dây leo đều góp phần nhỏ bé nhưng bền bỉ làm dịu cái nóng gay gắt của phố phường.
Cây xanh còn mang lại những giá trị vô hình nhưng vô giá giúp giảm stress tăng sự gắn kết cộng đồng và nâng cao sức khỏe tinh thần cho cư dân thành thị. Một nghiên cứu tại Mỹ cho thấy các khu phố nhiều cây xanh có tỷ lệ trầm cảm thấp hơn 20 phần trăm so với khu phố thiếu cây.
Để cây xanh thực sự phát huy vai trò tuyến phòng thủ trước sóng nhiệt các thành phố cần quy hoạch bài bản lựa chọn loài cây phù hợp chăm sóc lâu dài và gắn kết không gian xanh với đời sống đô thị một cách hài hòa. Một thành phố chỉ thật sự xanh khi cây cối không bị coi là phụ kiện trang trí mà là hạ tầng sống không thể thiếu.
Cây xanh không chỉ là biểu tượng của sự sống mà còn là chiếc khiên chắn vững vàng giúp các đô thị chống chịu trước những thách thức ngày càng khốc liệt của biến đổi khí hậu. Một thành phố xanh hơn đồng nghĩa với một tương lai bền vững hơn nơi con người có thể sống khỏe mạnh hạnh phúc và chan hòa cùng thiên nhiên.
Hành động trồng cây hôm nay dù nhỏ bé chính là sự đầu tư quý giá cho thế hệ mai sau. Bởi giữa thời đại khí hậu bất định những tán cây rợp bóng kia chính là niềm hy vọng bền bỉ nhất cho một hành tinh xanh và mát lành.
Bích Ngọc
