El Nino quay trở lại: Hiểm họa khí hậu và những thách thức đặt ra

Theo dõi KTMT trên

El Nino và tác động khí hậu cực đoan ngày càng rõ nét

Sau nhiều tháng quan sát, các cơ quan khí tượng quốc tế đã xác nhận El Nino đã chính thức quay lại vào năm 2024 và có khả năng kéo dài đến giữa năm 2025. Đây là hiện tượng khí hậu tự nhiên đặc trưng bởi sự gia tăng nhiệt độ bất thường của bề mặt nước biển ở vùng xích đạo trung tâm và phía đông Thái Bình Dương. El Nino thường dẫn đến sự thay đổi lớn trong hoàn lưu khí quyển, kéo theo nhiều hình thái thời tiết cực đoan trên toàn cầu.

Tại Việt Nam, biểu hiện rõ rệt nhất là tình trạng nắng nóng kéo dài, hạn hán khốc liệt ở miền Trung, xâm nhập mặn nghiêm trọng tại Đồng bằng sông Cửu Long và nguy cơ thiếu nước trầm trọng ở các hồ chứa. Theo dự báo từ Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, các tỉnh Nam Bộ sẽ trải qua mùa khô gay gắt hơn mọi năm, kéo dài đến giữa năm 2025 với nền nhiệt trung bình cao hơn 1,5 - 2 độ C.

El Nino cũng làm tăng nguy cơ cháy rừng tại Tây Nguyên và miền Trung do độ ẩm thấp và thời tiết hanh khô kéo dài. Trong khi đó, các tỉnh phía Bắc có thể đối mặt với thời tiết rét muộn và lượng mưa giảm mạnh, ảnh hưởng tới sản xuất nông nghiệp và nguồn nước sinh hoạt.

Không chỉ ở Việt Nam, El Nino còn gây hạn hán kỷ lục ở Ấn Độ, Trung Quốc và khu vực châu Phi, đồng thời góp phần vào các đợt nắng nóng phá kỷ lục tại châu Âu, Bắc Mỹ. Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) cảnh báo rằng năm 2024 – 2025 có thể là giai đoạn nóng nhất từng được ghi nhận nếu El Nino tiếp tục mạnh lên.

Điều đáng lo ngại hơn, El Nino còn làm suy yếu hệ thống gió mùa châu Á – một nguồn cung cấp mưa quan trọng cho hơn một nửa dân số thế giới. Sự suy yếu này có thể kéo theo sản lượng lương thực toàn cầu sụt giảm, gây áp lực lớn đến an ninh lương thực, đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển.

El Nino và mối đe dọa với môi trường, kinh tế và sinh kế

El Nino không chỉ làm thay đổi thời tiết mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến hệ sinh thái và nền kinh tế toàn cầu. Những thay đổi đột ngột về nhiệt độ và độ ẩm có thể gây tổn thất lớn đối với đa dạng sinh học, đẩy nhiều loài động thực vật vào tình trạng suy giảm hoặc biến mất khỏi môi trường tự nhiên.

Tại vùng biển Thái Bình Dương, sự nóng lên bất thường làm suy yếu dòng hải lưu giàu dinh dưỡng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quần thể sinh vật biển như cá mòi, cá cơm – vốn là nguồn sống chính cho ngư dân tại nhiều quốc gia. Sự suy giảm sản lượng khai thác thủy sản kéo theo hệ lụy kinh tế, đẩy hàng triệu người rơi vào cảnh thất nghiệp và mất kế sinh nhai.

Ngành nông nghiệp cũng chịu tác động nặng nề. Ở Việt Nam, vụ lúa đông xuân 2024–2025 tại Đồng bằng sông Cửu Long đứng trước nguy cơ thiếu nước nghiêm trọng do xâm nhập mặn vào sâu trong nội đồng. Việc phải sử dụng nước ngọt dự trữ làm tăng chi phí sản xuất, đồng thời đẩy giá lương thực tăng cao. Một số địa phương đã phải lên kế hoạch chuyển đổi mùa vụ và cơ cấu cây trồng để thích ứng với thời tiết khắc nghiệt.

Với các đô thị lớn, tình trạng El Nino kéo dài cũng làm trầm trọng thêm các vấn đề môi trường đô thị như ô nhiễm không khí, hiệu ứng đảo nhiệt và thiếu nước sinh hoạt. Nhiệt độ cao hơn trung bình làm gia tăng nhu cầu sử dụng điện, gây áp lực lên hệ thống năng lượng và dẫn đến nguy cơ thiếu điện vào cao điểm mùa hè.

Ngoài ra, El Nino còn có thể gây bất ổn chuỗi cung ứng toàn cầu khi nhiều vùng sản xuất nguyên liệu nông sản chính như cà phê, ca cao, ngô, gạo… bị thiệt hại do thời tiết khắc nghiệt. Giá cả hàng hóa biến động mạnh khiến người tiêu dùng chịu ảnh hưởng nặng nề, đặc biệt là những nhóm thu nhập thấp.

Bích Ngọc