Nan giải bài toán xử lý rác thải điện tử

Theo dõi KTMT trên

Ngày nay, các thiết bị điện, điện tử được sản xuất ngày càng nhiều, phục vụ đắc lực cho nhu cầu của con người. Tuy nhiên, những sản phẩm này lại đang bị người tiêu dùng thải hồi, thay thế một cách nhanh chóng trở thành gánh nặng cho môi trường.

Theo đánh giá của các chuyên gia LHQ, rác thải điện tử là loại rác thải phát sinh nhanh nhất, do tốc độ tiêu thụ sản phẩm điện tử cao hơn những sản phẩm khác song vòng đời sử dụng lại ngắn hơn.

Trong một báo cáo mới đây của Liên Hợp Quốc dựa trên nghiên cứu của Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU) và các tổ chức khác, năm 2019 thế giới đã thải rác điện tử với số lượng kỷ lục 53,6 triệu tấn, tăng 21% so với năm 2014.

Đáng chú ý, chỉ 17,4% rác thải điện tử trên thế giới trong năm 2019 được thu gom và tái chế. Ngay cả châu Âu, nơi đi đầu trên thế giới về tái chế rác thải điện tử cũng chỉ thu gom, xử lý và tái chế được 42,5% số rác thải điện tử tại châu lục này.

Trung Quốc và Mỹ là hai quốc gia xả rác điện tử nhiều nhất với lần lượt 10,1 và 6,9 triệu tấn, trong khi Ấn Độ là 3,2 triệu tấn. Tổng cộng 3 nước này chiếm gần 38% lượng rác điện tử trên toàn cầu năm 2019.

Châu Á, lục địa lớn nhất và đông dân nhất đã thải nhiều rác điện tử nhất thế giới, khoảng 25 triệu tấn thiết bị điện tử đã bị thải ra ngoài. Ở Nam và Bắc Mỹ hơn 13 triệu tấn, ở châu Âu 12 triệu tấn, châu Phi và châu Đại Dương tổng cộng khoảng 3,5 triệu tấn rác thải điện tử.

Rác điện tử là mối đe dọa hàng đầu cho môi trường và sức khỏe con người, bởi chúng chứa những hóa chất độc hại như thủy ngân. Ước tính, mỗi năm có 50 tấn thủy ngân đi theo các thiết bị như màn hình, bóng đèn tiết kiệm năng lượng… ra bãi rác.

Ngoài ra, 98 triệu tấn CO2 cũng bị thải vào khí quyển từ những tủ lạnh và máy lạnh bỏ đi hồi năm ngoái, chiếm xấp xỉ 0,3% lượng khí thải nhà kính trên toàn cầu.

Kể từ năm 2014, danh mục rác thải điện tử tăng nhanh nhất về trọng lượng là máy điều hòa nhiệt độ (tăng 7%), thiết bị cỡ lớn (5%), đèn ngủ và những thiết bị nhỏ (4%). Những gì đang xảy ra tại Ấn Độ và Trung Quốc cũng là cơn đau đầu mà nhiều quốc gia đang phát triển đối mặt, nơi nhu cầu sử dụng các thiết bị điện tử tăng nhanh.

Tuy nhiên, nếu biết xử lý đúng cách, tái sử dụng và tái chế, rác thải điện tử lại là một nguồn tài nguyên hữu hiệu phục vụ cho hoạt động sản xuất của con người.

Tại Việt Nam, việc xử lý rác điện tử hiện còn bất cập và chưa có được sự quan tâm đúng đắn của cả cơ quan quản lý lẫn cộng đồng xã hội.

Theo Viện Khoa học và Công nghệ môi trường - Trường ĐH Bách khoa Hà Nội, năm 2010 nước ta có gần 4 triệu thiết bị điện và điện tử gia dụng bị thải, ước tính khoảng 113.000 tấn. Lượng chất thải điện tử ở Việt Nam chủ yếu phát sinh từ hộ gia đình (đồ gia dụng điện tử), văn phòng (máy tính, máy photocopy, máy fax...), các bộ sản phẩm điện tử lỗi và các thiết bị thải được nhập khẩu lậu (dạng second-hand). Ước tính đến năm 2025, riêng lượng rác thải là tivi có thể lên tới 250.000 tấn.

Để giảm thiểu tác hại của rác thải điện tử nguy hại, những năm qua có nhiều tổ chức, cá nhân đã áp dụng nhiều giải pháp thu gom và xử lý rác điện tử. Đáng chú ý nhất là chương trình "Việt Nam tái chế" (thu hồi và tái chế miễn phí các sản phẩm điện tử bị lỗi, hư hỏng) do 2 hãng công nghệ Apple và HP tài trợ.

"Việt Nam tái chế" cung cấp dịch vụ thu hồi rác thải điện tử cho các cơ quan, tổ chức nhà nước và khách hàng doanh nghiệp tại khu vực Hà Nội và TP.HCM. Sau hơn 4 năm hoạt động, chương trình đã thu hồi được hàng chục tấn rác thải điện tử.

Rác thải điện tử đang tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ đối với môi trường và sức khỏe, đời sống con người. Loại rác thải này rất cần sự quan tâm hơn nữa của các cơ quan chức năng để có thể xử lý một cách triệt để hơn. Mặt khác, mỗi người dân cũng cần nâng cao ý thức trách nhiệm trong phân loại rác; bảo quản và sử dụng hợp lý để kéo dài tuổi thọ của các sản phẩm điện tử nhằm giảm bớt rác thải điện tử ra môi trường.

Nhật Hạ