Hoàn thiện Quy hoạch điện VIII: "Đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết, trước hết"
Theo Phó Thủ tướng Lê Văn Thành, phát huy lợi thế của các địa phương nhưng phải đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia là quan điểm xuyên suốt trong chỉ đạo hoàn thiện Quy hoạch điện VIII.
Không đáp ứng hết yêu cầu bổ sung của địa phương
Quy hoạch Điện VIII là quy hoạch ngành quốc gia đặc biệt quan trọng, có độ phức tạp cao và được nhiều cơ quan, đơn vị, chuyên gia, nhà khoa học cũng như các địa phương trong cả nước đặc biệt quan tâm.
Đây là quy hoạch ngành quốc gia được triển khai đầu tiên theo quy định của Luật Quy hoạch năm 2017, theo Nhiệm vụ lập Quy hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1264/QĐ-TTg ngày 1/10/2019.
Mới đây, Phó thủ tướng Lê Văn Thành chủ trì hội nghị trực tuyến với các địa phương về hoàn thiện Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 ( Quy hoạch Điện VIII).
Theo Phó thủ tướng Lê Văn Thành cho rằng, đây là một quy hoạch khó vì phải giải bài toán tổng hợp các yếu tố: Đặt nguồn điện ở đâu vừa tính toán lượng hao hụt khi truyền tải điện đi xa, vừa bảo đảm phụ tải và giá thành hợp lý. Đồng thời phải thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26 "đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050".
Đặc biệt, người đứng đầu Chính phủ lưu ý nhu cầu đăng ký của các doanh nghiệp, địa phương rất lớn. Đến năm 2030 đăng ký quy hoạch khoảng gần 520.000 MW, gấp khoảng 3,5 lần dự kiến tổng công suất đặt hệ thống điện quốc gia năm 2030.
Tuy nhiên, với tinh thần "đặt lợi ích quốc gia dân tộc lên trên hết, trước hết", bảo đảm an ninh năng lượng, khoa học, hiệu quả, ông khẳng định quy hoạch không thể đáp ứng được hết các yêu cầu của doanh nghiệp, địa phương với số lượng đăng ký lớn như vậy.
"Nếu đưa vào quy hoạch nhiều quá thì sau này sẽ gây lãng phí, hiệu quả khai thác của các nhà máy sẽ thấp. Ví dụ sản xuất điện ra với giá thành thấp nhưng vận chuyển xa thì dẫn tới hao hụt, cộng thêm chi phí đường dây hoặc rủi ro khi có sự cố như thiên tai", Phó Thủ tướng đặt vấn đề.
Bên cạnh đó, Phó thủ tướng Lê Văn Thành cho rằng cần tạo điều kiện cho các địa phương phát triển, nhưng cũng tính đến tổng thể cả nước để bảo đảm hiệu quả, an ninh năng lượng, hạn chế truyền tải điện đi xa để giảm giá thành chung, vừa phát huy tiềm năng lợi thế của địa phương.
"Trong quy hoạch, dự phòng nguồn điện cho khu vực miền Trung vẫn để ở mức lớn nhất vì lợi thế phát triển điện trong khu vực rất tốt (gồm điện gió, điện mặt trời) và các địa phương trong khu vực còn khó khăn nên cần ưu tiên", ông nói.
Nhận định về các đề xuất bổ sung nguồn của nhiều địa phương, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành khẳng định, phát huy lợi thế của các địa phương nhưng phải đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, tiết kiệm chi phí đầu tư xã hội là quan điểm xuyên suốt trong chỉ đạo hoàn thiện Quy hoạch Điện VIII của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Thời gian qua, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công Thương triển khai rà soát quy hoạch một cách toàn diện, công tâm, khoa học, khách quan.
Đồng thời, mỗi địa phương phải xác định phát triển cho địa phương phải đồng thời phát triển cho đất nước, vì lợi ích nhân dân. "Nếu phát triển điện cho địa phương nhưng phải vận chuyển điện đi xa thì giá thành sẽ cao, khi đó người dân lại phải gánh mức giá cao này", Phó thủ tướng nhấn mạnh.
Cắt giảm điện than mạnh mẽ, hướng tới các nguồn năng lượng sạch
Theo dự thảo Quy hoạch Điện VIII được Bộ Công Thương tính toán, vừa trình lại Chính phủ đầu tháng 4, tổng quy mô công suất nguồn điện dự kiến phát triển đến năm 2030 khoảng 146.000 MW, giảm khoảng 35.000 MW so với dự thảo trước. Công suất cực đại dự kiến vào năm 2030 vào khoảng 93.000 MW.
Do vậy, quy mô đầu tư theo quy hoạch giảm gần 2 triệu tỷ đồng, trong đó giảm đầu tư công suất nguồn khoảng 35.000 MW, giảm đầu tư hệ thống truyền tải gần 300.000 tỷ đồng. Nguồn điện được bố trí hài hòa, đảm bảo phát huy lợi thế từng vùng miền, tiết kiệm tối đa truyền dẫn.
Quy hoạch cũng đã đề ra lộ trình cắt giảm điện than mạnh mẽ để chuyển đổi, thay thế bằng các nguồn năng lượng sạch, đặc biệt là điện gió và điện khí.
Theo đó, đến năm 2045, toàn hệ thống chỉ còn 9,6% điện than, trong khi điện gió, điện mặt trời chiếm 50,7%, đảm bảo các cam kết về chuyển đổi năng lượng, bảo vệ môi trường.
Nêu rõ giữ điện Mặt Trời ở tỷ lệ phù hợp so với các nguồn điện khác, Phó Thủ tướng cho biết nhu cầu điện của nền kinh tế cao nhất không phải vào lúc có mặt trời mà vào khoảng 6-10 giờ tối, nên nếu không có các nguồn điện khác như thủy điện, nhiệt điện thì lúc đó không thể đáp ứng được nhu cầu điện cho sản xuất và sinh hoạt. Trong khi ban ngày, phát điện Mặt Trời thì các nguồn điện khác phải giảm công suất. Nếu tích điện mặt trời để phát vào ban đêm thì giá thành tăng gấp 3-4 lần.
Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đặng Hoàng An cho biết, so với các phương án đã trình trước đây, dự thảo lần này đã giảm triệt để phát thải khí CO2 do không phát triển các nhà máy nhiệt điện than trong thời kỳ quy hoạch. Thực hiện chuyển đổi nhiên liệu từ than sang biomass và amoniac, từ khí tự nhiên, LNG sang hydrogen.
Bên cạnh đó, các địa phương có một số góp ý về việc cân đối nguồn điện giữa các vùng miền, cơ cấu nguồn điện giữa năng lượng hóa thạch và tái tạo.
Một số địa phương miền Trung cho rằng, khu vực này có tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời nhưng nhu cầu tiêu thụ điện của khu vực lại thấp. Do đó, khi căn cứ vào phụ tải thì khu vực được bố trí nguồn điện thấp. "Nên quy hoạch nguồn điện theo địa bàn tỉnh chứ không chỉ theo vùng", Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình Đoàn Ngọc Lâm góp ý.
Cùng quan điểm, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định Nguyễn Phi Long cho rằng cần quy hoạch chi tiết, phân bổ nguồn điện đến cấp tỉnh. Ông nhất trí, nên hạn chế phát triển thủy điện ở miền Trung. Đối với Bình Định, có tiềm năng điện gió, ông bày tỏ mong muốn thu hút các nhà đầu tư tầm cỡ để xây dựng các trang trại điện gió quy mô lớn ngoài khơi.
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho rằng cần tính đến bài toán kinh tế trên phạm vi cả nước chứ không chỉ vùng, địa phương. Khi đề xuất quy hoạch, các địa phương chủ yếu căn cứ vào điều kiện tự nhiên, thuận lợi của địa phương mình mà chưa tính toán được các ràng buộc tổng thể về liên kết vùng, hiệu quả kinh tế tổng thể quốc gia. Trong khi đó, cách tiếp cận của Bộ Công Thương theo phương pháp tổng thể, vừa từ dưới lên - nghĩa là quan tâm tới đề xuất của địa phương để khai thác tiềm năng, lợi thế của địa phương và vừa từ trên xuống - nghĩa là cân đối để tối thiểu hóa chi phí toàn hệ thống, cân đối vùng miền, hài hòa lợi ích giữa nhà nước, người dân, nhà đầu tư.
"Có thể nói Quy hoạch Điện VIII giống như chúng ta đang vẽ một bức tranh trên nền các bức tranh có sẵn sao cho hài hòa, hợp lý", Bộ trưởng mong muốn các địa phương chia sẻ cái khó với Bộ, với Chính phủ vì phải vẽ bức tranh trên nền cũ. "Chỉ có phương án tối ưu chứ không có phương án hoàn hảo".
Lan Anh
