Lên kế hoạch áp dụng tín chỉ carbon vào thị trường trong nước
Xây dựng cơ chế thị trường trao đổi tín chỉ carbon được coi là một trong những công cụ quan trọng nhất trong giảm nhẹ phát thải khí nhà kính (KNK).
Thị trường carbon ở quốc gia đang phát triển như Việt Nam hình thành khi đã thiết lập một hệ thống giao dịch hạn ngạch phát thải KNK. Tín chỉ carbon và việc điều tiết của thị trường đó cần đảm bảo tính toàn vẹn môi trường, tính hiệu quả kinh tế.
Nguyên tắc cơ bản của thị trường trao đổi tín chỉ carbon (thị trường carbon) là bên phát thải lớn sẽ trả phí để nhận thêm các tín chỉ, hạn ngạch phát thải nhằm đạt được các mục tiêu giảm nhẹ. Tính đến hết năm 2019, quy mô của thị trường carbon trên toàn thế giới rơi vào khoảng 45 tỉ USD và còn rất nhiều tiềm năng phát triển.
Vận hành từ năm 2005, Liên minh châu Âu là thị trường thương mại phát thải quốc tế đầu tiên và tín chỉ carbon là một trong các công cụ chính sách quan trọng nhất của khu vực này để ứng phó với biến đổi khí hậu (BĐKH), thực thi cam kết trong Nghị định thư Kyoto trước đây và sau này là Thỏa thuận Paris về BĐKH. Đây cũng là thị trường trao đổi phát thải carbon chính và lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 45% tổng lượng phát thải toàn châu Âu và khoảng 3/4 thị trường phát thải KNK toàn cầu.
Trên thực tế, thị trường carbon trên thế giới tồn tại dưới hai hình thức gồm thị trường carbon bắt buộc và thị trường carbon tự nguyện. Trong đó, thị trường carbon bắt buộc được thành lập và quản lý bởi các hiệp định, thỏa thuận giảm phát thải carbon quốc gia và quốc tế ví dụ như Nghị định thư Kyoto, thị trường trao đổi phát thải của Liên minh châu Âu. Cơ chế vận hành tiêu biểu là thông qua thiết lập hệ thống thương mại phát thải (ETS).
Theo đó, Chính phủ có nhiệm vụ phân bổ, hoặc giao bán hạn ngạch phát thải - là một số lượng hữu hạn các tín chỉ, giấy phép phát thải một lượng carbon nhất định trong một khoảng thời gian. Bên phát thải chỉ có quyền phát thải tương đương với số lượng tín chỉ hoặc giấy phép đang sở hữu. Các doanh nghiệp phát thải có nguyện vọng tăng lượng phát thải, tương ứng tăng lượng sản xuất, sẽ phải mua tín chỉ từ những bên có nguyện vọng bán lại. Vì vậy, các bên có khả năng giảm phát thải hiệu quả sẽ có động lực để thực sự tiến hành giảm phát thải và qua đó thúc đẩy động lực đầu tư vào công nghệ sạch, ít phát thải. Đây chính là thị trường mà Việt Nam đang hướng tới xây dựng.
Theo ông Phạm Văn Tấn, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Tài nguyên và Môi trường), Việt Nam có khá nhiều dự án dạng này theo Cơ chế phát triển sạch (CDM), Cơ chế tín chỉ chung (JCM)… hợp tác với các đối tác phát triển để trao đổi quốc tế nhưng lại chưa có thị trường trong nước. Trước mắt, từ nay đến năm 2030 là khoảng thời gian chạy đua thực hiện các cam kết giảm phát thải theo Thỏa thuận Paris về BĐKH. Việc xây dựng thị trường trong nước sẽ tạo môi trường thuận lợi cho các bên cùng tham gia với Chính phủ trong quá trình này.
Hiện nay, Bộ đang xây dựng Dự thảo Nghị định quy định về giảm nhẹ phát thải KNK và bảo vệ tầng ô-dôn thuộc Luật Bảo vệ môi trường, trong đó có quy định về lộ trình phát triển thị trường carbon trong nước và thực hiện các dự án trao đổi tín chỉ trong và ngoài nước.
Theo đó, từ nay đến năm 2025 sẽ là giai đoạn chuẩn bị, thực hiện các hoạt động như nghiên cứu quy chế xây dựng thị trường carbon, các quy định về triển khai thực hiện cho phép đơn vị tham gia dự án trao đổi tín chỉ carbon, tăng cường năng lực cho các bên tham gia; điều tra, đánh giá xác định tổng hạn ngạch phát thải KNK sẽ phân bổ cho các cơ sở tham gia thị trường…
Dự kiến từ năm 2025 đến năm 2027, Chính phủ sẽ vận hành thí điểm thị trường carbon trong nước và ban hành các quy định về giao dịch phát thải, trách nhiệm tài chính của các bên tham gia. Từ năm 2028 sẽ chính thức vận hành thị trường.
Khả Di
