Năm 2023, nắng nóng sẽ xuất hiện sớm và gay gắt hơn

Theo dõi KTMT trên

Nắng nóng tập trung từ tháng 4 đến tháng 8

Theo Tổng cục Khí tượng thủy văn (Bộ Tài nguyên và Môi trường), các tháng nửa đầu năm 2023, nền nhiệt độ có xu hướng xấp xỉ so với trung bình nhiều năm, các tháng nửa cuối năm nhiệt độ có xu hướng cao hơn so với trung bình nhiều năm.

Nhận định về tình hình thời tiết, ông Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết, năm 2023, La Nina (giai đoạn nhiệt độ nước biển pha lạnh) duy trì đến hết mùa xuân năm 2023 với xác suất 50-60%.

Sau đó, hiện tượng này có xu hướng chuyển dần sang trạng thái trung tính vào những tháng mùa hè với xác suất khoảng 65-75%. Những tháng cuối năm 2023 nhiệt độ mặt nước biển có xu hướng tăng dần và trạng thái ENSO có khả năng nghiêng về pha nóng.

Dự báo các tháng nửa đầu năm, nền nhiệt độ có xu hướng xấp xỉ so với trung bình nhiều năm, các tháng nửa cuối năm nhiệt độ có xu hướng cao hơn so với trung bình nhiều năm. Năm 2023, dự báo nắng nóng ở mức nhiều hơn và gay gắt hơn năm 2022. Các đợt nắng nóng chủ yếu tập trung từ tháng 4 đến tháng 8 tại khu vực Bắc Bộ và Trung Bộ.

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, từ tháng 2 đến tháng 4/2023, ENSO còn duy trì trong trạng thái La Nina với xác suất trong khoảng 50%; sau đó nhiệt độ mặt nước biển khu vực trung tâm Thái Bình Dương có xu hướng tăng dần và có khả năng chuyển sang trạng thái trung tính với xác suất khoảng 65-70%.

Từ nay đến tháng 4/2023, bão và ATNĐ ít có khả năng xuất hiện trên biển Đông nhưng nhiễu động nhiệt đới còn hoạt động trên khu vực phía Nam Biển Đông. Từ tháng 5-7/2023 bão/ATNĐ trên khu vực Biển Đông ở mức xấp xỉ trung bình nhiều năm và có khả năng xuất hiện từ khoảng nửa cuối tháng 6/2023.

Cơ quan khí tượng cảnh báo nắng nóng có khả năng xuất hiện ở khu vực Tây Bắc Bắc Bộ, Nam Bộ từ khoảng tháng 3; sau đó gia tăng về cường độ và lan sang khu vực Bắc Trung Bộ, Trung Trung Bộ vào tháng 4-5/2023. Tháng 6-7/2023 nắng nóng xảy ra chủ yếu ở khu vực Bắc Bộ và Trung Bộ.

Nhiệt độ trung bình tháng 2/2023 ở Bắc Bộ phổ biến ở mức xấp xỉ trung bình nhiều năm, khu vực Trung Bộ thấp hơn trung bình nhiều năm khoảng 0,5 độ C độ, khu vực Tây Nguyên, Nam Bộ thấp hơn từ 0,5-1,0 độ C. Tháng 3-4/2023 nhiệt độ ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ cao hơn trung bình nhiều năm khoảng 0,5 độ C, khu vực Trung Trung Bộ, Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ thấp hơn khoảng 0,5 độ C so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ.

Xu thế khí tượng, thủy văn, hải văn từ tháng 5-7/2023, nhiệt độ mặt nước biển khu vực trung tâm Thái Bình Dương tiếp tục tăng dần và ENSO có khả năng ở trạng thái trung tính với xác suất tăng lên mức từ 70-75%.

Từ tháng 5-7/2023, số lượng bão/ATNĐ trên khu vực Biển Đông có khả năng tương đương với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ (khoảng 3-4 cơn bão/ATNĐ trên Biển Đông). Trên phạm vi toàn quốc nhiệt độ phổ biến ở mức cao hơn khoảng 0,5 độ C so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ.

Lượng dòng chảy đến các hồ chứa lớn trên lưu vực sông Đà có khả năng xấp xỉ so với trung bình nhiều năm từ 10-20%, các hồ chứa trên sông Gâm và sông Chảy cao hơn trung bình nhiều năm từ 10-30%; trên các lưu vực sông ở khu vực Bắc Bộ phổ biến ở thiếu hụt từ 10-30% so với trung bình nhiều năm.

Theo TS Nguyễn Ngọc Huy, chuyên gia về biến đổi khí hậu, điểm lạ ở các đợt không khí lạnh gần đây là chỉ gây mưa ở phía Đông Bắc và vùng ven biển, ít gây mưa ở phía Tây. Trong khi phía Tây là vùng thượng nguồn bổ sung lượng nước lớn cho các hồ thủy điện, trong đó có hai hồ thủy điện lớn là Sơn La và Hòa Bình. Lượng mưa phía Tây ít đi đồng nghĩa với việc nguồn nước bổ sung cho hồ chứa ít đi.

Tương tự, khu vực Bắc Trung Bộ cũng có mưa chủ yếu ở vùng ven biển nên các hồ chứa ít được bổ sung nước, bao gồm cả hồ thủy điện và hồ thủy lợi. Nếu mực nước các hồ tụt thì sẽ ảnh hưởng đến công suất phát điện và giảm sản lượng điện. Nguy cơ thiếu điện cục bộ ở phía Bắc trong mùa hè tới đây khá cao do sản lượng điện giảm và nhu cầu về điện gia tăng do nắng nóng.

El Nino xuất hiện thường xuyên hơn

Các nhà khoa học Trung Quốc vừa phát hiện ra rằng hiệu ứng nhà kính khiến Trái Đất nóng lên và sự biến thiên nội sinh đã làm tăng tần suất xảy ra hiện tượng El Nino cực đoan và El Nino Trung Thái Bình Dương kể từ năm 1980.

Theo nhóm nghiên cứu, các đặc điểm của El Nino đã biến đổi kể từ những năm 1980 do hiện tượng El Nino cực đoan và El Nino Trung Thái Bình Dương ngày càng xuất hiện phổ biến hơn. Tuy nhiên, hiện chưa rõ liệu sự biến đổi đó chịu tác động từ bên ngoài hay là một phần của sự biến thiên tự nhiên.

Các nhà nghiên cứu đã tìm hiểu, phân tích những thay đổi trong thời gian qua của hiện tượng El Nino và tính toán mức độ tác động của con người cũng như sự biến đổi ngay trong chính hiện tượng thiên nhiên này đối với sự khác biệt của El Nino được quan sát thấy gần đây. Qua đó, họ phát hiện ra rằng tần suất các hiện tượng El Nino cực đoan và El Nino Trung Thái Bình Dương cũng đã tăng lên trong giai đoạn 1875-1905 dù khi đó nồng độ khí thải CO2 do con người tạo ra vẫn ở mức tương đối thấp hơn so với hiện nay.

Nhóm nghiên cứu xác định rằng sự xuất hiện thường xuyên của các hiện tượng El Nino cực đoan và El Nino Trung Thái Bình Dương kể từ năm 1980 là do nguyên nhân tổng hợp giữa tác động của con người với sự biến thiên nội sinh liên quan đến Dao động Đa thập kỷ Đại Tây Dương (AMO).

Theo các nhà khoa học, AMO dương làm tăng mạnh nhiệt độ bề mặt nước biển theo vùng tại Trung Thái Bình Dương, đồng thời làm tăng các biến động bình lưu trong khu vực, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của hiện tượng El Nino cực đoan và El Nino Trung Thái Bình Dương.

Tại Việt Nam, dữ liệu cập nhật cho thấy El-Nino sẽ chiếm ưu thế từ tháng 5 năm nay. Theo TS Nguyễn Ngọc Huy, khả năng phải đối diện với hạn hán và nắng nóng. Hiện trạng thái ENSO (giai đoạn trung tính) đang chiếm ưu thế nhưng nó chỉ kéo dài trong khoảng từ nay đến giữa tháng 5. Từ cuối tháng 5 trở đi khả năng cao El-Nino sẽ chiếm ưu thế dẫn đến thời tiết nắng nóng và khô hạn, thậm chí El-Nino có thể kéo dài qua năm 2024.

Bên cạnh đó, ảnh hưởng của El-Nino khiến các con sông cạn dần nước, nước ngầm bị tụt, nắng nóng và gió khô nóng chiếm ưu thế. Nếu La-Nina ảnh hưởng chỉ trong thời gian có mưa lụt thì El-Nino thường ảnh hưởng kéo dài và âm ỉ. Xâm nhập mặn ở Mekong delta và các thành phố ven biển sẽ trở nên trầm trọng. Tây Nguyên cũng sẽ khô hạn và kéo theo nhiều hệ lụy. Thiếu nước cho sinh hoạt, thiếu nước cho thủy điện và cho nông nghiệp, nhu cầu tiêu thụ điện gia tăng.

TS Nguyễn Ngọc Huy lưu ý, ngay từ bây giờ, người dân cần có các kế hoạch tiết kiệm và bảo tồn nguồn nước, chủ động về thời vụ và có các kế hoạch chống hạn từ giờ.

Lan Anh