Cơn mưa nhựa: Một loại hình mưa axit mới
Những hạt vi nhựa đã trở nên bão hòa hoàn toàn với môi trường. Các hạt vi nhựa đang đi vào biển và quay trở lại từ biển. Nhựa rơi xuống mặt đất từ bầu trời rồi lại bị thổi ngược lên không trung.
Dòng chảy của những hạt nhựa siêu nhỏ
Theo một mô hình nghiên cứu mới, bầu khí quyển ở miền Tây Hoa Kỳ hiện đang chứa khoảng 1.100 tấn hạt vi nhựa trôi nổi. Những hạt nhựa này đang rơi ra khỏi bầu trời mọi lúc, làm ô nhiễm mọi ngóc ngách thiên nhiên ở Bắc Mỹ. Như các nhà khoa học nói, những cơn mưa nhựa của thế kỉ này sẽ trở thành một dạng mưa axit mới.
Mô hình mới được công bố trong Kỷ yếu Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ cho thấy 84% hạt vi nhựa trong không khí ở miền Tây nước Mỹ thực chất đến từ những con đường ngoại ô, bên ngoài các thành phố lớn.
Một phần lớn nữa, khoảng 11% số hạt vi nhựa này được thổi vào từ đại dương. Các nhà nghiên cứu đã xây dựng mô hình tính toán để thấy hạt vi nhựa có thể lơ lửng trong không khí tới gần một tuần. Và khoảng thời gian đó là quá đủ để chúng vượt qua giới hạn của các lục địa, các đại dương và chu du khắp thế giới.
Vi nhựa là các hạt nhựa nhỏ hơn 5 mm phát tán vào môi trường từ một số nguồn như túi nylon, chai lọ, các vật liệu nhựa bị phân hủy thành mảnh nhỏ, rồi mảnh nhỏ hơn nữa. Máy giặt của bạn cũng là một nguồn phát tán hạt vi nhựa khác:
Khi bạn giặt quần áo may từ vải tổng hợp, các sợi nylon siêu nhỏ cấu thành lên nó bong ra và được đưa đến nhà máy xử lý nước thải. Các bộ lọc ở nhà máy có thể bắt lại một số sợi nhựa lớn, ép chúng vào với bùn để rồi tái chế thành phân bón. Khi phân bón được đưa tới đồng ruộng, chúng khô lại và để lộ ra các sợi nhựa bị mài mòn và phân hủy dần cho tới khi đủ nhẹ. Gió sau đó sẽ nhấc chúng lên và cuốn vào không khí.
Nhưng cũng ở nhà máy lọc nước thải, các sợi nhựa nhỏ hơn sẽ thoát được xuống khỏi bộ lọc và trôi vào sông rồi ra biển. Nguồn cung cấp này đã liên tục tích lũy trong hàng thập kỉ biến đại dương của chúng ta thành một bãi rác thải nhựa khổng lồ.
Quá trình tích lũy cuối cùng dẫn đến sự tới hạn. Khi đại dương đã chứa quá nhiều nhựa, nó bắt đầu đẩy nhựa trở lại đất liền. Nghiên cứu mới bây giờ cho thấy hiện có nhiều hạt vi nhựa được thổi ra khỏi đại dương hơn so với lượng vị nhựa nhập khẩu vào đó.
Những hạt vi nhựa này không chỉ trôi dạt vào bờ biển và tích tụ trên các bãi cát. Khi gió lùng sục khắp bề mặt đại dương, chúng sẽ tạo ra sóng và phóng những giọt nước biển vào không khí. Những giọt nước biển này chứa muối, chất hữu cơ và cả vi nhựa.
Natalie Mahowald, đồng tác giả nghiên cứu đến từ Đại học Cornell, cho biết: "Sau đó thì sao? Nước sẽ bốc hơi đi mất và bạn chỉ còn lại các hạt nhỏ". Đó là cách gió biển có được vị mặn của muối, và bây giờ, nó sẽ có thêm vị của vi nhựa.
Hạt vi nhựa bão hòa hoàn toàn với môi trường
Những hạt vi nhựa đã trở nên bão hòa hoàn toàn với môi trường, theo một nghĩa nào đó, chúng đã đồng nhất. Các hạt từ quần áo tổng hợp, từ chai lọ và bao bì xuống cấp dường như đang di chuyển khắp bề mặt Trái Đất, bất kể bên dưới chúng là đất liền hay đại dương. Trong quá trình đó, chúng trộn lẫn với nhau đến mức không còn có thể xác định được nguồn gốc.
Deonie Allen, là một nhà nghiên cứu hạt vi nhựa tại Đại học Strathclyde. Năm ngoái, cô chính là một trong những tác giả của nghiên cứu phát hiện hạt vi nhựa trong gió biển. Allen nói, "nếu bạn lập được mô hình khí quyển, bạn có thể tìm ra hạt vi nhựa có thể đến từ đâu. Nhưng nếu bạn chỉ nhìn vào dấu hiệu hóa học của các loại nhựa bạn có trong xô hoặc trong bộ lọc của mình, không có cách nào để bạn biết nguồn gốc của chúng nữa".
"Có lẽ nếu bạn xác định được hạt vi nhựa này đến từ một miếng cao su thì rất có thể nó đã khởi đầu hành trình của mình từ một chiếc lốp xe. Nhưng những loại nhựa khác còn lại thì sao? Chúng có thể đến từ bất cứ đâu", Allen nói.
Đó là lý do tại sao mô hình khí quyển là rất quan trọng để hiểu rõ hơn cách hạt vi nhựa chuyển động giữa các môi trường. Và các nhà nghiên cứu mới chỉ bắt đầu làm điều này - cho đến nay chỉ có vài chục bài báo và nghiên cứu trong lĩnh vực đó.
Các nghiên cứu thêm sẽ cần bổ sung nhiều dữ liệu về lượng nhựa rơi ra từ bầu trời, ở nhiều khu vực. Ví dụ, nghiên cứu mới này chỉ đang tập trung vào miền Tây Hoa Kỳ, nhưng việc tạo ra và phân bố các hạt vi nhựa có thể rất khác nhau ở những khu vực khác nhau.
Các bang miền Tây nước Mỹ khá khô hạn, vì vậy có thể ô tô chạy qua đó dễ phát sinh hạt vi nhựa hơn so với ở miền Nam ẩm ướt. Ngoài ra, ở châu Âu, nhựa thải thường được tái chế để làm nhựa đường hoặc làm vật liệu xây dựng. Đó là một ý tưởng có vẻ hay, nhưng nó có thể làm tăng khả năng hạt vi nhựa phát tán vào không khí.
Từng chút một, các nhà khoa học đang phát triển một bức tranh rõ ràng hơn về cách các hạt vi nhựa đang quay vòng vòng đời của chúng trên khắp hành tinh. Một động lực chính dường như là sự vận chuyển trong khí quyển được trình bày chi tiết trong nghiên cứu mới này.
Nhà nghiên cứu vi nhựa Steve Allen tại Đại học Strathclyde, cho biết: "Chúng ta đang sống trên một quả bóng bên trong một bong bóng khí. Hành tinh này không có biên giới, không có góc cạnh.
Một minh chứng rõ ràng là các hạt vi nhựa đang đi vào biển và quay trở lại từ biển. Nhựa rơi xuống mặt đất từ bầu trời rồi lại bị thổi ngược lên không trung. Chúng sau đó sẽ di chuyển đến một nơi khác, không có gì ngăn cản nổi một khi nhựa đã thoát được ra ngoài đó".
Brahney đồng ý với quan điểm này của Allen: "Các hạt vi nhựa này có thể di chuyển không ngừng quanh bề mặt Trái Đất. Chỉ cần nghĩ đến điều đó thôi đã thật kinh hoàng".
Nguyễn Linh (T/h)
