Đề xuất xây đường xuyên khu dự trữ sinh quyển Đồng Nai, chuyên gia nói gì?

Theo dõi KTMT trên

Vi phạm cam kết quốc tế về khu dự trữ sinh quyển thế giới

Mới đây, Cục Bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) đã có cuộc họp nhanh với lãnh đạo Khu bảo tồn và khu dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai cùng các chuyên gia, nhà khoa học để lấy ý kiến về việc tỉnh Bình Phước đề xuất xây cầu Mã Đà, làm đường xuyên tâm Khu bảo tồn.

Theo ông Nguyễn Hữu Phước, Hạt trưởng Hạt kiểm lâm Khu bảo tồnt, trong Khu bảo tồn có 3 di tích lịch sử cấp quốc gia là căn cứ Khu ủy miền Đông Nam bộ, căn cứ Trung ương Cục miền Nam Việt Nam và địa đạo Suối Linh trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ cứu nước. Theo kế hoạch, nếu mở đường ĐT 753 và xây cầu Mã Đà sẽ hình thành tuyến quốc lộ (QL) 13C (nâng cấp từ đường ĐT 753) băng qua vùng lõi rừng đặc dụng (40km) trong Khu bảo tồn gây phá vỡ cảnh quan, ảnh hưởng đến công tác bảo tồn di tích lịch sử cách mạng.

Trong khi đó, mục tiêu của Khu bảo tồn là hạn chế dân cư, di dời và ổn định dân cư 2 xã Mã Đà và Hiếu Liêm trong vùng lõi; đầu tư tuyến đường ven hồ Trị An thay thế tuyến đường dân sinh ĐT 761 xuyên qua rừng Khu bảo tồn. Nếu QL 13C đi qua, Hạt Kiểm lâm không thể đặt trạm barie kiểm soát vận chuyển lâm sản, tốc độ của xe làm voi, bò tót, các loài linh trưởng ở Vườn quốc gia Cát Tiên hoảng sợ, không dám sang Khu bảo tồn, gây khó khăn với công tác bảo tồn đa dạng sinh học.

Mặt khác, phương án xây cầu Mã Đà sẽ hình thành tuyến QL 13C đi qua Khu bảo tồn kết nối QL 1 tại huyện Trảng Bom (Đồng Nai) có chiều dài 84 km, không phù hợp với đề án bảo tồn và phát triển Khu dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai giai đoạn 2015-2020, tầm nhìn đến năm 2030, phương án quản lý rừng bền vững giai đoạn 2021-2030 của Khu bảo tồn được UBND tỉnh phê duyệt nằm bảo tồn đa dạng sinh học và giá trị văn hóa bản địa. Cũng theo quy định của Luật Lâm nghiệp 2017, nếu chuyển từ đất rừng đặc dụng sang mục đích khác, địa phương phải trình Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), Bộ TN&MT thẩm định trước khi trình Thủ tướng Chính phủ. 

Cho ý kiến về vấn đề này, Phó Chủ tịch thường trực Hội Đất ngập nước Việt Nam (VNWA), GS. Hoàng Văn Thắng, nhận định: Nếu mở QL 13C sẽ vi phạm cùng lúc nhiều luật như: Luật Đa dạng sinh học, Luật Lâm nghiệp, Luật Bảo vệ môi trường và các nghị định liên quan. Việc xây dựng dự án cầu Mã Đà và đường kết nối xuyên Khu bảo tồn cũng đồng thời vi phạm các cam kết quốc tế về khu dự trữ sinh quyển thế giới, sẽ bị Tổ chức UNESCO rút danh hiệu.

Ngoài ra, việc kết nối đường tỉnh 753 và đường tỉnh 761 và nâng cấp mở QL 13C, sẽ tạo tuyến đường hơn 70 km đi xuyên qua Khu dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai; trong đó chiều dài xuyên lõi Khu bảo tồn khoảng 40 km.

Ông Nguyễn Hoàng Hảo, Giám đốc Khu bảo tồn đánh giá rằng, việc tạo ra tuyến đường gần 40 km đi xuyên qua vùng lõi rừng đặc dụng Khu bảo tồn sẽ làm ảnh hưởng đến việc bảo vệ nghiêm diện tích rừng hiện hữu, sinh cảnh sống của các loài động vật quý hiếm và gây khó khăn cho công tác quản lý và bảo vệ rừng do Khu bảo tồn đang quản lý.

“Việc xây dựng cầu Mã Đà trong giai đoạn hiện nay là chưa phù hợp với Đề án bảo tồn và phát triển khu dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai, đã được phê duyệt”, ông Hảo nhấn mạnh.

Mặt khác, trước đề xuất xây dựng cầu Mã Đà, Ủy ban quốc gia Chương trình con người và sinh quyển Việt Nam (MABVN) cũng đã có văn bản do GS.TS Nguyễn Hoàng Trí, Chủ tịch MABVN ký, nhấn mạnh: Việc xây đường, cầu Mã Đà sẽ hình thành tuyến đường đi qua vùng lõi rừng đặc dụng thuộc Khu dự trữ sinh quyển thế giới được UNESCO công nhận năm 2011, gây chia cắt hệ sinh thái, mất liên kết hành lang đa dạng sinh học, suy thoái môi trường, vi phạm Chiến lược Seville của UNESCO/MAB (chương trình Con người và sinh quyển), đi ngược định hướng của Chiến lược MAB 2015-2025, kế hoạch Hành động Lima 2016-2025, tạo tiền lệ xấu trong cộng đồng 929 Khu dự trữ sinh quyển thế giới và nếu tổ chức UNESCO can thiệp thì sẽ bị thu hồi danh hiệu. Việt Nam đã cam kết phát triển bền vững Khu dự trữ sinh quyển thế giới, nếu vi phạm sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín quốc gia và các công ước quốc tế mà Việt Nam đã cam kết.

Do đó, MABVN đề nghị UBND tỉnh Đồng Nai dừng dự án xây đường, cầu Mã Đà, ưu tiên xây dựng Khu dự trữ sinh quyển thế giới thành mô hình phát triển bền vững của quốc gia và quốc tế. 

Bên cạnh đó, theo nhận định của UNESCO, vùng lõi Khu dự trữ sinh quyển thế giới được ưu tiên bảo vệ nghiêm ngặt, giám sát giảm thiểu tối đa tác động của con người và trong phân khu bảo vệ nghiêm ngặt, phục hồi sinh thái chỉ được lập đường mòn, đường bộ nên việc xây dựng QL 13C là vi phạm pháp luật. Hiện Khu bảo tồn đang đề cử hồ sơ Ramsar và AHP, nếu tuyến đường được xây dựng sẽ ảnh hưởng đến quá trình công nhận 2 danh hiệu quốc tế này.

Khu dự trữ sinh quyển thế giới nhiều lần bị đe dọa

Với diện tích hơn 100.000 ha, Khu bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai có 1.552 loài thực vật và 1.781 loài động vật với nhiều loài quý, hiếm, đặc hữu.

Nơi đây thuộc tiểu vùng bảo tồn sinh thái khẩn cấp, nằm trong hệ sinh thái Trường Sơn, là một trong 200 vùng sinh thái quan trọng của thế giới được UNESCO công nhận từ năm 2011. Đây là một di sản tự nhiên vô cùng quý hiếm của đất nước.

Di sản quý hiếm đó đã từng có lúc đứng trước nguy cơ "biến dạng". 9 năm trước, tháng 11/2013, Bộ Công thương quyết định chính thức loại hai dự án thủy điện Đồng Nai 6, 6A khỏi quy hoạch sau sáu năm chuẩn bị - được cho là nghiên cứu, xem xét kỹ lưỡng và đảm bảo các thủ tục pháp lý, đúng các quy hoạch và quy định hướng dẫn của các cơ quan nhà nước.

Đến bây giờ, Khu bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai lại đứng trước nguy cơ mới khi quy hoạch tuyến quốc lộ 13C trên cơ sở nâng cấp tuyến đường ĐT 753 và cầu Mã Đà (đi từ TP.Đồng Xoài, Bình Phước đến huyện Trảng Bom, Đồng Nai) sẽ xuyên qua vùng lõi khu dự trữ sinh quyển này.

Theo đó, tỉnh Bình Phước đã đề xuất xây dựng cầu Mã Đà và nâng cấp mở rộng tuyến đường ĐT.753 kết nối vào tỉnh Đồng Nai, qua đó kết nối với sân bay Long Thành và cảng Cái Mép Thị Vải. Về vấn đề này, nhiều ý kiến cho rằng, cần được tính toán kỹ lưỡng do lo ngại làm ảnh hưởng tới việc bảo vệ rừng và các loài động vật quý hiếm tại Khu bảo tồn thiên nhiên văn hóa Đồng Nai, đã được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai. 

Bởi Khu bảo tồn thuộc nhóm di sản về đa dạng sinh học cao, di sản thiên nhiên cấp quốc gia đặc biệt. Khu bảo tồn không đồng ý việc mở quốc lộ 13C xuyên lõi Khu bảo tồn nhằm bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học và giữ gìn các giá trị lịch sử văn hóa của vùng đất cách mạng Chiến khu D.

Nếu dự án được chấp thuận, sẽ có tới 50 ha rừng vùng lõi quý hiếm bị xóa sổ, tác động rất tiêu cực đến đa dạng sinh học, các hệ sinh thái, đặc biệt là các loài quý hiếm trong Sách đỏ.

Lan Anh