Nhận thức thêm về ChatGPT

Theo dõi KTMT trên

Từ ngày 20/11/2022, Hãng OpenAI (Mỹ) giới thiệu sản phẩm Chatbot ChatGPT cho công chúng thử nghiệm, và sản phẩm này đã nhanh chóng thu hút sự chú ý của giới truyền thông, các chuyên gia và cộng đồng trên toàn thế giới. Khác biệt với tất cả các công nghệ xử lý dữ liệu đang tồn tại hiện nay, ChatGPT được thiết kế để có khả năng tự nhận thức và trả lời các câu hỏi đặt ra như con người. Mới dừng lại ở phiên bản thử nghiệm đầu tiên nên ChatGPT còn thô sơ và mắc lỗi, nhưng nó đã tạo ra được những điều kinh ngạc cho con người.

Theo tờ báo Straits Times, GS Jonathan Choi thuộc trường Luật, Đại học Minnesota (Mỹ), đã tiến hành cho ChatGPT làm bài kiểm tra 4 khóa học tương tự các sinh viên, bao gồm 95 câu hỏi trắc nghiệm và 12 câu hỏi tự luận để kiểm tra cách ChatGPT tạo ra câu trả lời. Kết quả, ChatGPT đạt điểm C+, là điểm số đủ để vượt qua 4 khóa học nhưng đứng gần cuối lớp trong đa số môn và sai sót hầu hết câu hỏi trắc nghiệm liên quan đến toán học[1].

Được thiết kế quá trình nhận thức tương tự bộ não con người, ChatGPT cần có thông tin đầu vào là lượng dữ liệu tổng hợp từ nhiều nguồn khác nhau. Nói cách khác, nếu con người tiếp nhận thông tin qua 05 giác quan, thì ChatGPT tiếp nhận từ kho dữ liệu do kỹ sư phần mềm ấn định giới hạn cho nó. Hiện chưa rõ, là các kỹ sư của Công ty OpenAI đã cung cấp cho ChatGPT những nguồn dữ liệu nào và giới hạn nào, nhưng nhiều khả năng là do thu thập từ Internet với giới hạn thời gian là từ năm 2021 trở về trước. Điều quan trọng, là ChatGPT được “đào tạo và huấn luyện” để phân tích và tư duy theo cách của con người khi sử dụng nguồn dữ liệu đầu vào để tạo ra các câu trả lời phù hợp với hỏi đặt ra cho nó.

Bản chất công nghệ của sản phẩm ChatGPT này là ứng dụng công nghệ dữ liệu lớn với trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo ra các tương tác theo bối cảnh. Trí tuệ nhân tạo, mặc dù không thể đạt tới trạng thái tự nhiên và hoàn hảo như con người, nhưng nó cũng có những đặc điểm của trí tuệ con người, là khả năng kế thừa tri thức sẵn có và tự học hỏi kinh nghiệm, tự cải tiến để thông minh hơn sau mỗi lần vận hành.

ChatGPT là một trong những sản phẩm của trí tuệ nhân tạo và đang là đại diện điển hình của trí tuệ nhân tạo (AI) mà nhiều người đang đề cập hiện nay, mặc dù AI đã được ứng dụng vào thực tiễn từ một số năm lại đây. Hiện tại, ChatGPT chỉ là một ứng dụng hỏi đáp đơn thuần, với khả năng đọc hiểu câu hỏi và trả lời đúng với ý nghĩa của câu hỏi theo bối cảnh chứ không dựa trên từ khoá một cách máy móc như những cỗ máy tìm kiếm đã biết (google.com, bing.com …).

Mặc dù có những ý kiến trên mạng Internet cho rằng, ChatGPT sẽ khiến giáo viên, nhà báo, thiết kế đồ họa, nhân viên ngân hàng và vô số nghề khác biến mất, nhưng điều này là khó có khả năng khả thi ở thời gian hiện tại và trong một vài năm tới bởi nhiều nguyên nhân, trong đó có sự chưa hoàn thiện về công nghệ trí tuệ nhân tạo, cũng như hạn chế cố hữu của nó trong việc phụ thuộc vào nguồn dữ liệu do con người tạo ra. Trong tương lai xa hơn, ChatGPT cũng khó có khả năng thay thế con người trong các hoạt động lao động, bởi một lẽ đơn giản, nó là sản phẩm công nghệ do con người tạo ra thì nó vẫn luôn đi sau con người.

Tuy vậy, cũng cần nhận rõ rằng, ChatGPT do con người tạo ra và được hấp thụ tri thức, kinh nghiệm của cả loài người nên xét ở góc độ đơn lẻ, ChatGPT có khả năng vượt qua rất nhiều con người đơn lẻ trong xã hội của chúng ta. Cần nhớ rằng, cho đến nay, trí tuệ nhân tạo (AI) đánh bại con người ở cả 3 môn cờ với các siêu đại kiện tướng giỏi nhất hành tinh[2].

Nếu ChatGPT chỉ dừng lại với tư cách là một công cụ công nghệ phục vụ hoạt động của con người thì sự khác biệt không quá đáng kể so với các sản phẩm công nghệ đang có hiện nay; nhưng nếu coi đó là một lực lượng lao động mới thì sẽ có nhiều vấn đề cần phải chú ý. Sẽ có nhiều thách thức đặt ra đối với con người nói chung và một bộ phận dân số nói riêng. Sự tái cơ cấu lại lực lượng lao động và ngành nghề buộc phải diễn ra bởi máy móc sẽ chiếm và thay thế một phần không gian tồn tại của nhiều công việc và nghề nghiệp

Trong tương lai, ChatGPT hoặc sản phẩm công nghiệp ứng dụng trí tuệ nhân tại (AI) khác sẽ tiến bộ và thông minh, chính xác hơn rất nhiều so với hiện nay, và nó hoàn toàn có khả năng đảm nhiệm một khối lượng lớn các công việc mà con người đang làm hiện nay. ChatGPT sẽ thay thế con người để trở thành “người lao động” trong rất nhiều công việc không yêu cầu cao về tính sáng tạo, xử lý các công việc có tính lặp lại, tổng hợp và xử lý thông tin đơn thuần theo công thức, quy trình có sẵn. Ví dụ: ChatGPT hoàn toàn có thể xử lý công việc của một kế toán viên, viết các báo cáo theo biểu mẫu sẵn có, thiết kế các công trình xây dựng đơn giản hay thiết kế một phần mềm ứng dụng với những yêu cầu chỉ có tính xử lý vấn đề kỹ thuật đơn thuần, thực hiện các công việc hướng dẫn trong thư viện hay sân bay ….

Ở thời điểm hiện tại, ChatGPT đã có thể sáng tác ra những bài báo, những văn bản tư vấn pháp luật đơn giản với độ chính xác cao, với khả năng phân tích logic và cụ thể. Do đó, trong tương lai, khi hoàn thiện hơn về mặt công nghệ, thì ChatGPT hoàn toàn có thể tự mình hoàn thành các bài báo, bài phân tích và bình luận để đăng tải trên các tờ báo. Trong tương lai, các nhà báo có thể chỉ cần đảm nhiệm việc đi lấy tin để cung cấp cho ChatGPT viết và xuất bản bài.

Như vậy, kết hợp với các công nghệ robot, ChatGPT nói riêng và sản phẩm trí tuệ nhân tạo nói chung hoàn toàn có khả năng thay thế con người trong rất nhiều công việc, trở thành lực lượng lao động chính xử lý các công việc mà nó có thể đảm nhiệm. Con người sẽ bị “mất việc” và nhiều người sẽ trở nên bị thất nghiệp, buộc phải đi tìm kiếm các công việc khác, nơi mà robot không thể cạnh tranh. Không gian việc làm của con người sẽ bị thu hẹp đáng kể với sự xuất hiện của ChatGPT và con người sẽ quay lại cạnh tranh với nhau nhiều hơn để sinh tồn và phát triển. Thực tế hiện nay, đã có rất nhiều nhà máy ứng dụng robot thay thế cho con người trong hầu hết các công đoạn sản xuất.

Một thách thức khác mà con người sẽ phải đối mặt với các sản phẩm công nghệ từ trí tuệ nhân tạo như ChatGPT, là tính chính xác và hợp pháp mà các sản phẩm do nó tạo ra. ChatGPT có thể tạo ra các câu trả lời bởi nó sử dụng công nghệ dữ liệu lớn, phân tích và tổng hợp từ khối lượng lớn các thông tin mà con người cung cấp cho nó. Nhưng chính con người cũng không thể đảm bảo tính chính xác và trung thực của thông tin mà dữ liệu chứa đựng, hoặc chính con người cố tình cung cấp thông tin sai sự thật hay thông tin thiếu tính xác thực cho máy tính thì sản phẩm đầu ra cũng sẽ không đảm bảo độ xác thực và chính xác, dẫn tới hậu quả là hiệu ứng dây chuyền của sự thiếu xác thực và thiếu chính xác bị lan truyền tới nhiều người, nhiều hệ thống khác nhau trong xã hội. Ví dụ: Một bài báo do ChatGPT viết có thể có những lập luận và phân tích tốt nhưng thông tin lại không chính xác do dữ liệu thông tin đầu vào không chính xác, dẫn tới làm cho bạn đọc nhận thức sai về vấn đề, tạo nên những dư luận lệch lạc.

Bên cạnh đó, việc thu thập, xử lý dữ liệu một cách trái phép hoặc từ những nguồn trái phép, một mặt tạo nên nguy cơ sử dụng dữ liệu của ChatGPT trái pháp luật hoặc xâm phạm quyền riêng tư của người khác; cũng như tạo ra các sản phẩm trái pháp luật (Ví dụ: bài báo có sử dụng thông tin đời tư và hình ảnh của người khác khi chưa có sự cho phép của chủ sở hữu). Các quan ngại về quyền sở hữu trí tuệ, các vấn đề về bản quyền tác giả đăng đặt ra những thách thức không chỉ đối với hoạt động thực thi pháp luật trên nền pháp luật thực định mà cả đối với các hoạt động lập pháp. Công nghệ AI, vốn dĩ tự thân là một công cụ công nghệ, nhưng có khả năng tạo ra những công cụ công nghệ khác (tự nó viết ra những sản phẩm phầm mềm khác) nên việc thiết kế các quy phạm pháp luật để điều chỉnh hành vi và trách nhiệm của người sáng tạo ra sản phẩm công nghệ AI, người sử dụng sản phẩm công nghệ AI sẽ là bài toán học búa trong tương lai, cả về mặt lý luận và thực tiễn.

Con người tạo ra ChatGPT và các sản phẩm công nghệ AI, và chính ChatGPT và các sản phẩm công nghệ AI hoàn toàn đủ khả năng để tự thiết kế và sáng tạo ra những sản phẩm gây hại cho con người, như các chương trình virus máy tính, các tác phẩm viết xuyên tạc sự thật. Thách thức của con người là sẽ phải tìm giải pháp để khống chế chính sản phẩm do mình tạo ra. Sự thật đứng sau thách thức này, là bởi chính các hành vi của con người chống lại nhau, không bằng các vũ khí ở thời hiện tại mà bằng chính sự thông minh của sản phẩm công nghệ AI. Sẽ hình thành những mặt trận đấu tranh mới trên mạng Internet và trong các thiết bị công nghệ để giữ vững chủ quyền an ninh Quốc Gia, trật tự và an toàn xã hội, tính mạng và sức khoẻ con người.

Bên cạnh những thử thách mới, sẽ có sự hình thành những ngành nghề mới để thay thế ngành nghề cũ bị sản phẩm công nghệ AI chiếm chỗ, và sự hình thành những lĩnh vực kinh doanh mới. Những thay đổi như vậy, để phục vụ con người, để chất lượng sinh hoạt vật chất và tinh thần của con người tăng lên, nhưng cũng có khả năng làm gia tăng khoảng cách giữa các nhóm người trong xã hội, gia tăng khoảng cách giàu nghèo, sự bất bình đẳng.

Với sự tiến bộ và phát triển chóng mặt của công nghệ, những thay đổi sẽ diễn ra trong khoảng thời gian rất ngắn sắp tới, có thể là 3 -5 hoặc hoặc dưới 10 năm. Nhận thức đúng về ChatGPT và sản phẩm công nghệ AI hiện tại, là để cho những sự thay đổi chủ động của chính con người trong tương lai gần.

[1] https://www.straitstimes.com/world/united-states/chatgpt-bot-passes-us-law-school-exam-but-near-the-bottom-of-its-class

[2] https://a2z.edu.vn/tri-tue-nhan-tao-ai-danh-bai-con-nguoi-o-ca-3-mon-co-voi-cac-sieu-dai-kien-tuong-gioi-nhat-hanh-tinh/

Luật sư Hà Huy Phong

Viện phó Viện Chính sách Kinh tế Môi trường