Cá nướng - vị Xuân quê nồng ấm

Theo dõi KTMT trên

Từ trước Tết vài tháng, khi cái rét đông tăng cường, trời khô hanh và đôi khi có những ngày hửng nắng, đấy là khi người làng tôi rậm rịch rủ nhau mua cá, chọn cá để nướng đón Tết. Cá nướng tùy theo sở thích gia chủ, có thể là cá mè cho thịt dai mà ít xương, cá rô phi giá thành hợp lý mà nạc thịt, hay cá trắm thơm ngon…

Cá được thả nuôi trong hồ, đầm làng được những người nông dân kỹ tính chọn ra từ mẻ lưới cuối năm, mỗi con cá đem nướng đều phải là cá to, loại hơn một cân trở lên mới đảm bảo được mẻ thành phẩm chất lượng.

Sau đó, cá được làm sạch, thái khúc hoặc để nguyên con rồi đem tẩm ướp. Từng khâu chế biến cá vô cùng đơn giản, nhưng tỉ mỉ và kỹ lưỡng, gói trọn niềm vui đón Tết, niềm vui sum vầy, niềm vui của những bậc làm cha mẹ chắt chiu món ngon cho con cái, của người lớn lo toan cho cái Tết ấm êm.

Gia vị ướp cá rất đơn thuần, mắm, muối, gừng, ướp độ vài ba tiếng rồi cho vào phên tre đem nướng trên bếp trấu hồng than. Ngọn lửa từ thứ nhiên liệu đồng quê đượm vào từng thớ thịt cá cái vị đậm đà khó tả, mà không thứ lửa - thứ than nào sánh được. Trấu âm ỉ cháy trên bếp, còn người quê rảnh tay lo những công việc khác, thi thoảng lật trở cá để đảm bảo cá được chín sâu, chín đều.

Giữa những ngày áp Tết, mùi bếp khói nồng cay, mùi cá đặc trưng khiến vạn vật xung quanh bỗng trở nên ấm áp, vui vầy kỳ lạ. Cái ấm áp, nồng nàn ấy thấm đẫm tuổi thơ tôi trong sự bình yên dễ chịu, mà mỗi khi nhớ về tôi đều không khỏi bâng khuâng.

Tôi nhớ đôi bàn tay của bố - đôi bàn tay chai sần vì công việc đồng áng vất vả quanh năm - nhưng lại cực kỳ tỉ mẩn khi chuẩn bị từ việc đan phên tre, chọn cá, rồi chỉn chu xếp những khúc cá lên phên đem nướng. Chính đôi bàn tay ấy, tôi tưởng như đang xếp đặt cho gia đình, cho các con bố một cái Tết ấm no hơn hẳn mọi cái Tết đã qua. Và bao giờ tôi cũng nghe tiếng bố tôi hát khẽ một điệu nhạc xuân vui vẻ trong khi làm việc, thứ thanh âm khiến tôi thấy rộn ràng hơn bất cứ khúc ca nào.

Cũng chính trong những đêm mùa đông được nhìn bố nướng cá, tôi cảm nhận được rõ ý vị ngày Tết và sự luân chuyển của thời gian. Mọi sự trong nhà đều vội, để “kịp” đón Tết, duy chỉ có phên cá nướng là cứ âm ỉ chín, lẳng lặng dậy mùi. Chẳng thể vội, chẳng thể nhanh, nhưng cũng chẳng thể điềm nhiên, hờ hững. Bởi, nếu nóng vội, lửa to thì cá bị cháy, còn lâu quá thì cá bị khô, nếu bị bỏ quên thì cá sẽ cháy hay thậm chí là tắt lửa, dẫu có nướng lại thì mẻ cá cũng chẳng thể nào ngon bằng.

Cá được nướng đến khi chuyển màu nâu cánh gián, thịt cá tỏa ra mùi hương cuốn hút, nhấc khỏi phên khô róc, không bị dính. Dùng tay ấn mạnh vào thớ thịt cá thấy rắn tay. Bây giờ, lại sang một công đoạn khác là phơi cá.

Phên cá được để chỗ râm mát, khô thoáng để tiếp tục hong khô bằng cái gió, cái hanh. Cứ như vậy vài ngày, xong mẻ là cá được đưa xuống - bọc lại bằng giấy báo để cho kỹ chờ người thưởng thức.

Món cá nướng làm lâu, tốn thời gian, đến khi ăn thì lại rất dễ và có nhiều cách ăn mà cách nào cũng “thú”. Tôi có thể nhón tay ăn ngay, thịt cá đậm đà và hấp dẫn chẳng kém những món đồ khô khác như thịt bò, thịt lợn, thịt trâu… Chấm thêm tí tương ớt, thì có thể nói là thỏa mãn đủ mọi giác quan của người ăn.

Nếu cẩn thận, bạn có thể nướng lại cá trên bếp than, đem áp chảo cho nóng, hoặc xốt cà chua, thêm tí rau thì là, hành hoa ăn vừa mềm, ngon lại đưa cơm.

Cá nướng là món khoái khẩu của người quê tôi vì nó dễ ăn. Trong mâm cơm Tết, cá nướng thường đắt hàng nhất là vì không gây ngán. Cá nướng ăn kèm củ dưa hành ngày Tết thì “hết ý”; còn nếu rán lên giòn tan thơm lừng, thì ngay cả trẻ con cũng thích mê tơi! Người lớn muốn kề cà ly rượu Tết thì bày ra đĩa cá nướng, thế là câu chuyện câu trò ngày vui như thể vui hơn, rộn ràng hơn.

Con cá gắn với làng quê với ruộng đồng quê tôi, lại có một vị trí nhất định trong mâm cơm ngày Tết. Ăn món cá nướng mà cảm nhận thứ hồn quê bình dị, thân thương, gói trọn tình Xuân từ trong ký ức cho đến thực tại mà tôi đang sống. 

Tam Đồng