Kiểm tra khí thải xe máy tại TP.HCM còn nhiều trở ngại

Theo dõi KTMT trên

Hàng trăm trạm kiểm định khí thải xe máy

Theo Sở Giao thông Vận tải TP.HCM, thành phố hiện có hơn 7,6 triệu xe máy, trong đó xe sử dụng trên 10 năm chiếm gần 68%. Tổng lượng khí CO (cacbon monoxit) và HC (hydrocarbon) có hại cho sức khoẻ phát ra từ xe máy hiện chiếm đến 90% tổng các loại xe cơ giới tại TP.HCM.

Theo tính toán, nếu triển khai kiểm soát khí thải xe máy, TP.HCM có thể giảm 13% khí CO (tương đương 56.000 tấn) và gần 14% khí HC (tương đương 5.000 tấn) thải ra môi trường.

Trước thực trạng này, từ ngày 15/5 - 2/9/2020, Sở GTVT TP.HCM đã triển khai Chương trình thí điểm kiểm tra khí thải xe máy, hướng tới thí điểm kiểm soát khí thải xe máy đang lưu hành trên địa bàn TP.HCM. Trong 6 tháng gần 11.000 xe được kiểm tra, phần lớn xe sau 5 năm sử dụng không đạt chuẩn khí thải.

Từ kết quả thí điểm, nhóm nghiên cứu xây dựng đề án đề xuất kiểm soát khí thải xe máy cho TP.HCM là kiểm soát hỗn hợp theo khu vực và năm sử dụng của xe. Kiểm soát theo khu vực trước tiên là trung tâm rồi tiến tới toàn TP.HCM.

Đầu tiên tập trung kiểm soát xe từ 5 năm sử dụng trở lên rồi mới kiểm soát tất cả. Toàn bộ quá trình chia làm 4 giai đoạn chuẩn bị và thực hiện.

Cụ thể, giai đoạn đầu xây dựng 88 trạm kiểm định và hệ thống lưu trữ dữ liệu. Thực hiện thí điểm kiểm tra khí thải toàn bộ xe lưu hành để lập cơ sở dữ liệu với mức phí 50.000 đồng/xe/năm. TP.HCM miễn phí kiểm tra khí thải cho người dân thuộc diện hộ nghèo, cận nghèo và có cơ chế hỗ trợ người dân thay thế xe cũ không đạt chuẩn.

Sau đó, bắt đầu phân vùng các khu vực theo tiêu chuẩn khí thải và áp dụng cho xe từ 5 năm trở lên (có thể điều chỉnh là 3 năm). Khu vực Quận 1, 3, 5 cho phép xe có khí thải mức 2 được lưu hành. Xe vi phạm, không đạt chỉ tiêu bị phạt hành chính cho lưu thông. Giai đoạn tiếp theo mở rộng ra xây dựng thêm 78 trạm, quy mô toàn TP.HCM. Kinh phí thực hiện đề án tới năm 2030 là 553 tỉ đồng. Sau năm 2030, từ nguồn thu phí kiểm định, các đơn vị tiếp tục đầu tư.

Chưa có cơ sở pháp lý

Các giải pháp kiểm soát khí thải xe máy sẽ là kiểm tra, bảo dưỡng xe máy định kỳ cho người dân; Thu hồi, loại bỏ xe máy cũ nát, lạc hậu, không đảm bảo tiêu chuẩn bảo vệ môi trường; Hỗ trợ người dân chuyển đổi phương tiện lưu thông...

Trao đổi về vấn đề này với TTXVN, ông Bùi Hòa An, Phó Giám đốc Sở Giao thông Vận tải TP.HCM cho biết việc thực hiện kiểm tra khí thải xe máy trên thực tế vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn do hành lang pháp lý chưa cụ thể.

Trước hết, thành phố cần được Chính phủ đồng ý chủ trương cho triển khai kiểm soát rộng rãi. Kế đến, các quy chuẩn, lộ trình kiểm tra, cơ chế quản lý, mức thu và chế độ thu phí... cũng phải cụ thể.

Điều quan trọng khác là việc xử phạt vi phạm cũng như nhiệm vụ, quyền của đơn vị thực hiện kiểm soát khí thải xe máy phải được xây dựng hoàn chỉnh... Khi có những hành lang pháp lý, thành phố mới có thể thực hiện được.

Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Trần Đình Dũng (Đoàn Luật sư TP.HCM) cho biết, Chính phủ mới chỉ quy định niên hạn sử dụng và kiểm tra định kỳ đối với ôtô khách và ôtô tải, còn xe gắn máy lại chưa có nên hiện chưa có thống kê cụ thể nào về tình trạng xe cũ nát trên toàn quốc.

Luật Giao thông đường bộ năm 2008 có quy định đảm bảo an toàn kỹ thuật cho phương tiện đang lưu hành nhưng không ghi rõ phải kiểm tra khí thải xe máy dẫn đến lúc triển khai, các đơn vị ở dưới rất khó để triển khai.

Thậm chí, khái niệm “xe cũ nát” cũng không tồn tại chính thức trong các bộ luật liên quan. Muốn đánh giá tình trạng một chiếc xe không đảm bảo tiêu chuẩn khí thải và không đảm bảo an toàn phải thông qua cơ quan kiểm định uy tín là Cục Đăng kiểm thực hiện, chứ không thể vì xe quá niên hạn đánh giá ngay là “xe cũ nát” không an toàn.

Một vấn đề quan trọng khác là làm cách nào nhận được sự đồng tình từ phía người dân khi thực hiện kiểm định xe máy.

Hiện, TP.HCM có hàng triệu người sử dụng xe máy là phương tiện mưu sinh, nhất là người dân nghèo chỉ có thể sử dụng xe máy cũ. Nếu ngay lập tức áp đặt biện pháp kiểm định và thu hồi xe cũ sẽ gây tác động rất lớn đến đời sống của người dân.

Theo Luật sư Trần Đình Dũng, chiếc xe là tài sản của công dân, việc thu hồi là không đúng Hiến pháp. Ngay cả với ô tô hết hạn sử dụng, luật pháp cũng chỉ quy định cơ quan Công an thu hồi giấy đăng ký, biển số và cơ quan đăng kiểm không cấp kiểm định để ngăn xe hết hạn lưu hành trên đường. Chủ xe có quyền giữ xe để trưng bày làm lưu niệm hoặc bán sắt vụn chứ cơ quan chức năng không thu hồi xe.

Chính vì vậy, Luật sư Trần Đình Dũng cho rằng, kế hoạch kiểm soát khí thải xe máy tại TP.HCM nếu muốn triển khai thực hiện nhất định phải làm từng bước, có lộ trình, cân nhắc nhiều yếu tố để có chính sách hỗ trợ cho phù hợp.

Nguyễn Linh (T/h)