Thị trường carbon không thể phát triển đơn độc mà đòi hỏi sự hợp tác xuyên biên giới

Theo dõi KTMT trên

Thị trường carbon là một hệ thống trao đổi tín chỉ khí thải được thiết lập nhằm giới hạn, giảm thiểu và định giá lượng khí nhà kính thải ra bầu không khí. Theo cơ chế “cap and trade” – tức là đặt giới hạn và cho phép giao dịch –, các quốc gia hoặc doanh nghiệp sẽ được cấp một số lượng tín chỉ nhất định tương ứng với mức phát thải cho phép. Nếu vượt quá giới hạn này, họ buộc phải mua tín chỉ từ những đơn vị có lượng khí thải thấp hơn mức được phân bổ, ngược lại, những tổ chức có lượng khí thải thấp hơn có thể bán tín chỉ dư thừa.

Qua đó, không chỉ có động lực kinh tế được tạo ra để giảm phát thải, mà thị trường carbon còn khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh và áp dụng những biện pháp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, mặc dù đóng vai trò là công cụ quan trọng, hầu hết các thị trường carbon hiện nay vẫn tồn tại trong phạm vi quốc nội hoặc khu vực hẹp, từ đó gây ra những hạn chế nhất định trong việc điều tiết khí thải trên quy mô toàn cầu, trong bối cảnh các vấn đề môi trường vốn không có biên giới.

Các quốc gia khi tự mình xây dựng hệ thống carbon riêng thường gặp khó khăn với giá cả không ổn định và thiếu thanh khoản; phạm vi giao dịch hạn chế dẫn đến giá tín chỉ thường biến động mạnh hoặc không phản ánh đúng giá trị kinh tế của việc giảm phát thải.

Hơn nữa, sự khác biệt về điều kiện kinh tế, môi trường và các chính sách năng lượng khiến cho việc định giá tín chỉ và thiết lập các tiêu chuẩn phát thải khác nhau giữa các quốc gia, tạo nên trở ngại trong việc kết nối hay liên kết các hệ thống thị trường carbon riêng lẻ.

Nếu chỉ hoạt động trên quy mô quốc nội, hệ thống này của mỗi quốc gia có thể không đủ sức tạo ra tác động giảm phát thải đáng kể trên trường quốc tế nếu không có sự phối hợp đồng bộ giữa các bên.

 Thêm vào đó, tồn tại nguy cơ “rò rỉ” khí thải khi một quốc gia áp dụng tiêu chuẩn nghiêm ngặt còn quốc gia khác lại nới lỏng, dẫn đến sự chuyển dịch hoạt động phát thải sang những khu vực có quy định lỏng lẻo, làm giảm hiệu quả chung của chiến lược giảm phát thải.

Để khắc phục những hạn chế trên, sự hợp tác xuyên biên giới trong xây dựng và phát triển thị trường carbon trở nên thiết yếu. Khi các thị trường carbon được liên kết giữa các quốc gia hoặc khu vực, không chỉ tính thanh khoản của hệ thống được tăng cường mà còn có thể ổn định giá tín chỉ thông qua khối lượng giao dịch lớn, từ đó phản ánh đúng giá trị kinh tế của việc giảm phát thải. Một hệ thống giá chung sẽ kích thích các doanh nghiệp trên toàn cầu đầu tư vào công nghệ xanh và đổi mới sáng tạo.

Đồng thời, sự hợp tác giữa các quốc gia giúp đồng bộ hóa chính sách giảm phát thải; các bên có cơ hội trao đổi kinh nghiệm, hỗ trợ lẫn nhau trong việc xây dựng khung pháp lý phù hợp, giảm bớt sự khác biệt trong tiêu chuẩn và tạo điều kiện thuận lợi cho giao dịch tín chỉ carbon xuyên quốc gia.

Sự liên kết còn giúp giảm thiểu rủi ro “rò rỉ” khí thải, khi các quốc gia cùng nhau đặt ra những tiêu chuẩn chung chặt chẽ, hạn chế khả năng chuyển giao các hoạt động phát thải sang những quốc gia với quy định lỏng lẻo.

Hơn nữa, một hệ thống thị trường carbon toàn cầu sẽ tăng cường hiệu quả đầu tư và mở rộng cơ hội chuyển giao công nghệ; doanh nghiệp không những có thể tiếp cận một khối thị trường rộng lớn, cạnh tranh cao mà còn có thể chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm quản lý nhằm nâng cao năng lực toàn cầu.

Sự hợp tác quốc tế còn là động lực thúc đẩy cam kết chung chống biến đổi khí hậu; qua đó, các quốc gia gửi đi thông điệp mạnh mẽ về mục tiêu giảm phát thải của mình, góp phần đáp ứng các hiệp định khí hậu quốc tế như Hiệp định Paris và tạo nền tảng cho các thỏa thuận thương mại xanh cũng như các sáng kiến toàn cầu khác.

Nhiều sáng kiến hợp tác trên trường quốc tế đã được triển khai và đạt được những thành tựu đáng kể. Ví dụ, việc liên kết hệ thống giao dịch tín chỉ của Liên minh Châu Âu (EU ETS) với các thị trường carbon quốc tế đã tạo ra một hệ thống giao dịch mở rộng, tăng tính thanh khoản và ổn định giá cả.

Các sáng kiến từ Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã hỗ trợ chuyển giao công nghệ, cung cấp tư vấn kỹ thuật và hỗ trợ chính sách cho các quốc gia xây dựng hệ thống thị trường carbon của riêng mình.

Đồng thời, chương trình “Carbon Pricing Leadership Coalition” (CPLC) đã là một liên minh của nhiều quốc gia, tổ chức quốc tế và doanh nghiệp nhằm thúc đẩy việc định giá carbon trên toàn cầu; thông qua đó, các thành viên có cơ hội trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ chính sách thành công và cùng nhau đồng bộ hóa các tiêu chuẩn đánh giá phát thải để tạo nền tảng cho một hệ thống thị trường carbon toàn cầu hiệu quả.

Những ví dụ này chứng tỏ rằng, nếu thị trường carbon chỉ hoạt động trên quy mô quốc nội, những nỗ lực giảm phát thải dù rất quan trọng vẫn gặp nhiều hạn chế.

Sự hợp tác xuyên biên giới giữa các quốc gia không chỉ là lựa chọn mà còn là yêu cầu bắc buộc để xây dựng một khuôn khổ kinh tế toàn cầu vững mạnh.

Các chính phủ cùng các tổ chức quốc tế cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng bộ tiêu chuẩn đánh giá và chứng nhận tín chỉ carbon thống nhất, từ đó tạo ra một hệ thống giao dịch mở rộng, minh bạch và có tính ổn định cao.

Đồng thời, cần đẩy mạnh các chương trình hợp tác nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực chuyên môn cho lĩnh vực quản lý phát thải và giao dịch tín chỉ.

Các tổ chức tài chính quốc tế như Ngân hàng Thế giới, Quỹ Tiền tệ Quốc tế cùng các tổ chức phát triển khu vực cũng nên cung cấp nguồn tài chính và hỗ trợ kỹ thuật để các quốc gia, đặc biệt là các nước đang phát triển, có thể xây dựng và vận hành hiệu quả hệ thống thị trường carbon của riêng mình.

Việc thúc đẩy đối thoại đa phương, tổ chức thường xuyên các hội nghị và hội thảo quốc tế sẽ tạo ra những diễn đàn trao đổi thông tin và đàm phán về các thách thức chung. Sự đối thoại này sẽ dẫn dắt các bên đến với một giải pháp toàn cầu nhằm giảm khí nhà kính và bảo vệ môi trường, mở đường cho một tương lai xanh, bền vững và an toàn cho toàn nhân loại.

Như vậy, việc phát triển thị trường carbon không thể tách rời khỏi bối cảnh toàn cầu và phải dựa trên sự hợp tác, liên kết xuyên biên giới giữa các quốc gia. Chỉ khi đó, những nỗ lực giảm phát thải riêng lẻ của các quốc gia mới có thể tạo thành một hệ thống hiệu quả, đáp ứng các mục tiêu khí hậu toàn cầu. Điều này không chỉ sẽ giúp giảm đáng kể lượng khí nhà kính mà còn mở ra cơ hội để các quốc gia cùng nhau phát triển, chia sẻ thành quả của quá trình chuyển đổi nền kinh tế xanh.

H.A