Tiết kiệm năng lượng trong các doanh nghiệp công nghiệp - “Chìa khóa” nâng cao hiệu quả nền kinh tế

Theo dõi KTMT trên

Áp dụng tiết kiệm năng lượng còn nhiều hạn chế trong các doanh nghiệp

Việt Nam là một trong 10 quốc gia sử dụng năng lượng tái tạo nhiều nhất trên thế giới và đang nỗ lực thực hiện Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030 (Chương trình VNEEP3), song để đạt được mục tiêu cần nhiều giải pháp công nghệ, nỗ lực của các bộ, ngành, địa phương cũng như các nguồn lực tài chính, con người.

Theo Quyết định số 1881/QĐ-TTg ngày 9/11/2021 của Thủ tướng Chính phủ ban hành danh sách cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm năm 2020, cả nước có 2961 cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm nhưng tiêu thụ tới 33% tổng lượng điện toàn quốc. Ngành công nghiệp chiếm hơn 47% tổng tiêu thụ năng lượng toàn quốc. 

Trong đó, 2.480 cơ sở sản xuất công nghiệp, 13 cơ sở sản xuất nông nghiệp, 80 đơn vị vận tải, 388 công trình xây dựng. Các doanh nghiệp công nghiệp sử dụng năng lượng trọng điểm chiếm phần lớn trong việc sử dụng năng lượng. Nếu mức tiêu thụ điện trọng điểm tiết kiệm khoảng 2% điện năng tiêu thụ/năm thì tương đương giảm 1,4 tỷ kWh, tức là tiết kiệm được khoảng 2.700 tỷ đồng.

Theo Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; Nghị định số 21/2011/NĐ-CP, cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm là các cơ sở sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, đơn vị vận tải có tiêu thụ năng lượng tổng cộng trong một năm quy đổi ra 1.000 tấn dầu tương đương (1.000 TOE) trở lên; các công trình xây dựng được dùng làm trụ sở, văn phòng làm việc, nhà ở; cơ sở giáo dục, y tế, vui chơi giải trí, thể dục, thể thao; khách sạn, siêu thị, nhà hàng, cửa hàng có tiêu thụ năng lượng tổng cộng trong một năm quy đổi ra 500 tấn dầu tương đương (500 TOE) trở lên

Bàn về thực trạng sử dụng năng lượng của các doanh nghiệp công nghiệp, ông Dương Trung Kiên cho rằng, Việt Nam vẫn là nước đang phát triển, còn thiếu nguồn nhân lực để triển khai TKNL trong khi TKNL có nhiều tiềm năng phát triển cần đầu tư. Hiện nay việc triển khai tiết kiệm năng lượng chưa đạt  hiệu quả nguyên nhân không chỉ từ phía các doanh nghiệp mà còn do các đơn vị tư vấn đưa ra các giải pháp chưa thực sự phù hợp, gây khó khăn cho việc triển khai.

Nhận định về sự tuân thủ các quy định pháp luật của các doanh nghiệp trong việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, ông Trần Viết Nguyên - Phó trưởng ban Kinh doanh, Tập đoàn Điện lực Việt Nam khẳng định, hầu hết các doanh nghiệp đều nhận thức được những quy định pháp luật cũng như những lợi ích mà tiết kiệm năng lượng mang lại tuy nhiên việc thực thi tại các doanh nghiệp còn hạn chế.

Nguyên nhân xuất phát từ nhiều yếu tố như: Thiếu nguồn lực cán bộ quản lý năng lượng, nguồn lực tài chính để đầu tư các giải pháp… Mặt khác, qua quá trình khảo sát, chúng tôi nhận thấy nguyên nhân không kém phần quan trọng là do giá bán điện của Việt Nam còn thấp so với các nước trên thế giới, đặc biệt là giá bán điện trong khối sản xuất công nghiệp. Đây là cơ chế, chính sách của Nhà nước nhằm khuyến khích các doanh nghiệp sản xuất. Nhưng cũng chính là lý do khiến nhiều doanh nghiệp chưa mặn mà khi phải bỏ ra nguồn kinh phí lớn để đầu tư vào các dây chuyền sản xuất hiệu suất cao”, ông Nguyên nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, còn nhiều doanh nghiệp chưa thực thi tốt và đầy đủ các quy định của Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, nghị định 21 và nghị định 134. Qua kiểm tra, có nhiều doanh nghiệp thuộc danh sách cơ sở trọng điểm phải kiểm toán năng lượng 3 năm/lần, nhưng có nhiều doanh nghiệp không thực thi hoặc làm mang tính hình thức. Mặc dù các đơn vị điện lực tiến hành tư vấn đầy đủ nhưng doanh nghiệp không thực hiện do những khó khăn riêng. Trong khi đó, các chế tài xử phạt dù có nhưng vẫn chưa áp dụng xử phạt, khiến cho việc thực hiện chưa được gắn liền vào thực tiễn. 

Tăng cường hiệu quả sử dụng năng lượng

Để tránh lãng phí năng lượng tại các doanh nghiệp công nghiệp trọng điểm và tăng cường hiệu quả sử dụng năng lượng trong các doanh nghiệp này, Chính Phủ, Bộ Công Thương đã có những quy định và chế tài cụ thể như:

Yêu cầu cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm lập kế hoạch sử dụng hàng năm và 5 năm, báo cáo Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh thông qua các Sở Công Thương cấp tỉnh nơi doanh nghiệp đặt cơ sở.

Đồng thời cơ sở trọng điểm phải có trách nhiệm xây dựng và duy trì hiệu quả sử dụng năng lượng, bổ nhiệm người quản lý năng lượng là những người được cấp chứng chỉ theo quy định của Bộ Công Thương và tiến hành kiểm toán năng lượng ít nhất 1 lần trong vòng 3 năm. Trên cơ sở báo cáo có trách nhiệm xây dựng kế hoạch tiết kiệm năng lượng và các giải pháp về tiết kiệm năng lượng theo khuyến nghị báo cáo kiểm toán năng lượng của Bộ Công Thương.

Hiện, Bộ Công Thương đã xây dựng định mức tiêu thụ năng lượng cho 7 lĩnh vực sản xuất công nghiệp như: hoá chất, thép, bia - rượu - nước giải khát, giấy và bột giấy, ngành nhựa, chế biến thuỷ hải sản và mía đường. Sắp tới sẽ tiếp tục rà soát, xây dựng định mức quy chuẩn để áp dụng với một số ngành nữa, bao gồm: da giày, chế biến thực phẩm, dệt may. Đồng thời phối hợp với Bộ xây dựng để xây dựng quy chuẩn định mức tiêu thụ năng lượng đối với một số ngành sản xuất tiêu thụ nhiều năng lượng như ngành xi măng, ngành sản xuất kính.

Trước đó, Diễn đàn Công nghệ và Năng lượng Việt Nam 2022 với chủ đề “Giải pháp tiết kiệm năng lượng bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng trong bối cảnh mới” được tổ chức nhằm hỗ trợ sử dụng năng lượng hiệu quả và tiết kiệm. Theo Đại diện Bộ Công Thương, Chương trình VNEEP3 đặt mục tiêu tiết kiệm từ 5-7% tổng tiêu thụ năng lượng toàn quốc trong giai đoạn đến năm 2025 và đạt từ 8-10% trong cả giai đoạn từ 2019 đến năm 2030. Các cơ quan hữu quan cũng đang tiến hành rà soát, sửa đổi, bổ sung Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Theo các chuyên gia, muốn đạt được mục tiêu này cần đầu tư vào các giải pháp, thiết bị thay thế; đồng thời huy động nguồn lực đến từ các doanh nghiệp, người dân. Thí dụ như người dân thay đổi thói quen sử dụng đèn sợi đốt bằng đèn compact, doanh nghiệp tiết giảm chi phí sản xuất nhờ các giải pháp công nghệ xanh…

Lan Anh