150 tỉ USD có thể bị lãng phí từ các dự án nhiệt điện than mới
Báo cáo mới nhất của Carbon Tracker cảnh báo: 92% các dự án nhiệt điện than mới sẽ không mang lại lợi ích kinh tế, cho dù vẫn hoạt động bình thường và có thể gây lãng phí tới 150 tỉ USD.
Trong báo cáo “Do not revive coal” (Đừng phục hồi than đá) do tổ chức tài chính Carbon Tracker công bố mới đây, có 5 quốc gia châu Á lên kế hoạch xây dựng 80% các nhà máy điện than mới trên thế giới. Điều này đe dọa các mục tiêu khí hậu của Thỏa thuận Paris mặc dù nguồn năng lượng tái tạo ít tốn kém hơn vẫn luôn sẵn có.
Theo đó, Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia, Nhật Bản và Việt Nam có kế hoạch xây dựng hơn 600 nhà máy mới với tổng công suất hơn 300 GW.
Kế hoạch này được phát triển giữa bối cảnh Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres đang kêu gọi các quốc gia giàu có chấm dứt việc sử dụng than đá vào năm 2030 để thế giới có thể đạt được mục tiêu hạn chế sự nóng lên toàn cầu.
Trong thông điệp gửi đến Hội nghị trực tuyến của “Liên minh Than trong quá khứ", Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc cho biết, cam kết cắt giảm khí thải của các Chính phủ đã không đạt được mức cần thiết để hạn chế nhiệt độ tăng 1,5 độ C so với mức ở thời tiền công nghiệp. Ông Guterres nhận định, việc “loại bỏ than đá ra khỏi ngành điện lực là bước quan trọng nhất" để đạt được mục tiêu giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu.
Bên cạnh đó, các nhà đầu tư cảnh báo 92% trong số 600 dự án này sẽ không mang lại lợi ích kinh tế và có thể gây lãng phí tới 150 tỉ USD. Người tiêu dùng và người đóng thuế cuối cùng sẽ phải chi trả nhiều tiền bởi các nước này hoặc là sẽ hỗ trợ điện than, hoặc là tạo một thị trường, thỏa thuận mua bán điện thuận lợi hay các hình thức chính sách hỗ trợ khác.
Trưởng Bộ phận Năng lượng và Tiện ích của Carbon Tracker, bà Catharina Hillenbrand Von Der Neyen cho biết, những thành trì điện than cuối cùng này đang đi ngược lại xu hướng, trong khi năng lượng tái tạo mang đến giải pháp ít tốn kém hơn và tốt hơn cho các mục tiêu khí hậu toàn cầu. “Các nhà đầu tư nên cẩn trọng với các dự án điện than mới, nhiều dự án trong số đó có thể gây thua lỗ ngay từ lúc mới triển khai”.
Cũng như mô hình hóa tài chính của 80% dự án điện than mới, báo cáo "Do not revive coal" đánh giá tính kinh tế của 95% các nhà máy điện than đang hoạt động ở mức độ lò hơi trên toàn thế giới: hơn 6.000 tổ máy đang vận hành có công suất khoảng 2.000 GW. Đây là báo cáo thứ ba trong loạt chương trình Cắt giảm điện than (Powering down coal) hàng năm của Carbon Tracker.
Được biết, có 5 quốc gia châu Á vận hành gần 3/4 số nhà máy điện than toàn cầu hiện tại, 55% ở Trung Quốc và 12% ở Ấn Độ. Trong đó, khoảng 27% công suất điện than hiện tại đã không thể sinh lãi và 30% còn lại gần hòa vốn, với mức lợi nhuận trên danh nghĩa tạo ra không quá 5 USD/MWh. Nếu thế giới đáp ứng các mục tiêu khí hậu của Thỏa thuận Paris, số tài sản mắc kẹt sinh ra từ chi phí vận hành các nhà máy điện than trên toàn thế giới sẽ là 220 tỉ USD.
Ngoài ra, báo cáo cũng cho thấy khoảng 80% số nhà máy điện than đang hoạt động trên toàn cầu có thể được thay thế bằng các nhà máy năng lượng tái tạo mới với chi phí tiết kiệm tức thời. Đến năm 2024, năng lượng tái tạo sẽ ít tốn kém hơn điện than ở mọi khu vực lớn và đến năm 2026, gần như 100% các nhà máy điện than sẽ có chi phí vận hành đắt đỏ so với việc xây dựng và vận hành các nhà máy năng lượng tái tạo mới.
Sự cạnh tranh ngày càng tăng từ năng lượng tái tạo, cùng với việc tăng cường các quy định, có khả năng khiến việc sử dụng các nhà máy điện than tiếp tục suy giảm, làm sụt giảm lợi nhuận. Báo cáo lưu ý rằng, vấn đề kinh tế của nhà máy điện than rất nhạy cảm với việc sử dụng dịch vụ tiện ích của người tiêu dùng, và chỉ cần giảm 5% hàng năm so với giả định cơ sở trong phân tích sẽ khiến khả năng thua lỗ của ngành điện than toàn cầu tăng gần gấp đôi, lên 52% vào năm 2030 và tăng lên 77% vào năm 2040.
“Than đá không còn ý nghĩa về mặt tài chính và môi trường. Các Chính phủ hiện tại nên tạo ra một sân chơi bình đẳng cho phép năng lượng tái tạo phát triển với chi phí thấp nhất, sử dụng nguồn quỹ kích thích hậu Covid nhằm tạo cơ hội để đặt nền móng cho một hệ thống năng lượng bền vững”, bà Catharina Hillenbrand Von Der Neyen nhận định.
Than đá là nguyên nhân hàng đầu gây ra biến đổi khí hậu
Các nhà khoa học nhiều lần cảnh báo về các mối nguy hiểm chực chờ do khí thải CO2 từ hoạt động đốt than.
Là một trong những nhiên liệu có chi phí rẻ, sản lượng dồi dào, mặc dù gây ô nhiễm nhất nhưng than vẫn là nguồn năng lượng lớn nhất để sản xuất điện trên toàn thế giới, dù các năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời ngày càng rẻ hơn.
Theo giới chuyên gia khí hậu, than đá là nguồn nguyên liệu quan trọng nhưng cũng chính là nguyên nhân gây ra 20% hiện tượng hiệu ứng nhà kính và khí thải ga, vốn là nguyên nhân hàng đầu làm biến đổi khí hậu. Ô nhiễm không khí từ việc đốt cháy than đá gây tổn hại trực tiếp tới sức khỏe con người và đó cũng là lý do mà giới khoa học ví than đá là kẻ thù của loài người.
Hơn nữa, việc xây dựng hầm mỏ lộ thiên hay nằm trong lòng đất là nguyên nhân gây xói mòn đất đai và phá hủy lớp thực vật trên bề mặt. Ở những nơi không có cây cối, sự xói mòn sẽ kéo dài từ 50 đến 60 năm sau khi khai thác mỏ.
Thùy Linh
