Khi đại dương không còn là 'thế giới yên lặng'
Nhiều bằng chứng cho thấy tiếng ồn do con người gây ra ảnh hưởng xấu đến đời sống đại dương, tuy nhiên các biện pháp quản lý nhằm giảm thiểu ô nhiễm tiếng ồn nói chung vẫn còn thiếu.
Hiện trạng thực tế
Ngày càng nhiều nghiên cứu khoa học chỉ ra ô nhiễm tiếng ồn đã trở thành một trong những mối đe dọa nguy hiểm nhất đối với động vật biển và sức khỏe của đại dương.
Ô nhiễm tiếng ồn không giống nhiều mối đe dọa khác có thể nhìn thấy bằng mắt thường như rác thải nhựa, tràn dầu hay khai thác thủy sản quá mức. “Ô nhiễm tiếng ồn là sát thủ vô hình, tấn công vào mọi động vật biển vì hầu hết các hoạt động trong đời sống của chúng như giao tiếp, sinh sản, bắt mồi đều cần sử dụng âm thanh”, Aurore Morin, nhà vận động Bảo tồn Biển của Quỹ Cứu trợ động vật Quốc tế (IFAW) tại Pháp, chia sẻ.
Tiếng ồn đại dương chủ yếu xuất phát từ hoạt động của con người như vận chuyển thương mại, khảo sát địa chấn, thăm dò dầu khí và sóng siêu âm quân sự. Âm thanh nổ lớn hay những tiếng ồn xung quanh dai dẳng. Chẳng hạn, theo IFAW, tiếng ồn từ vận chuyển tàu hàng có thể thay đổi đáng kể hành vi của động vật, gây ra căng thẳng và đẩy con vật ra khỏi môi trường sống.
Trong một báo cáo mới, “Khai thác dưới đáy biển sâu: Một vụ ồn ào”, được phát hành vào ngày 22/11 bởi OceanCare, Martin và các đồng nghiệp dựa trên các nghiên cứu trước đây, các cuộc phỏng vấn chuyên gia và khảo sát các bên liên quan để cung cấp tổng quan về các loại ô nhiễm tiếng ồn khác nhau mà hoạt động khai thác ở biển sâu sẽ sản sinh - và các tác động tiềm ẩn của tiếng ồn này.
Về phía bề mặt, tiếng ồn sẽ phát ra từ các cánh quạt của thuyền và máy móc trên tàu, cũng như các ống dẫn khí sonar và địa chấn được sử dụng để giúp khám phá đáy biển tìm khoáng sản. Cột nước giữa sẽ chứa đầy âm thanh của các hệ thống ống nâng di chuyển trầm tích từ đáy biển lên bề mặt, cũng như các động cơ của rô bốt được sử dụng để giám sát các hoạt động này. Dưới đáy biển, các công cụ giám sát âm thanh sẽ tạo ra âm thanh bổ sung. Một số loại hình khai thác dưới đáy biển cũng sẽ liên quan đến việc khoan, nạo vét và nạo vét dọc theo đáy biển.
Tiếng ồn có thể truyền đi rất xa trong đại dương, xa hơn nhiều so với trên đất liền. Một nghiên cứu năm 2017 cho thấy rằng các hydrophone đã hạ thấp 11 km (6,8 dặm) xuống rãnh Mariana - rãnh đại dương sâu nhất thế giới - thu âm thanh ồn ào của tàu bè đi qua, cũng như các âm thanh tự nhiên như sóng vỗ, gió rít và các bài hát của cá voi.
Tàn phá đại dương
Báo cáo gợi ý rằng các hoạt động khai thác dưới đáy biển sâu có thể tác động đến các loài sinh vật sống từ bề mặt đến đáy biển, với các loài sống ở biển sâu đặc biệt dễ bị tổn thương vì chúng sử dụng âm thanh tự nhiên để thực hiện các chức năng như phát hiện thức ăn và không quen với tiếng ồn do con người gây ra khi đóng cửa phạm vi.
Nhiều loài sống ở biển sâu không thể tránh được tiếng ồn do các hoạt động khai thác ở biển sâu tạo ra, báo cáo cho biết. Theo báo cáo, ngay cả các loài di cư như cá voi, cá heo và rùa cũng có thể bị ảnh hưởng, ngay cả khi đi qua khu vực khai thác để kiếm ăn hoặc sinh sản.
Dấu hiệu rõ ràng nhất của rắc rối từ tiếng ồn là sự mắc cạn hàng loạt cá voi trên các bãi biển. Trong 5 thập niên trước năm 1950, các nhà nghiên cứu chỉ ghi nhận được 7 vụ cá voi định vị sai phương hướng, nhưng từ sau sự ra đời của sóng siêu âm công suất cao cho các hoạt động hải quân, tới nay đã có hơn 120 vụ mắc cạn.
Bên cạnh ô nhiễm tiếng ồn, các nghiên cứu cho thấy khai thác dưới đáy biển sâu sẽ phá hủy môi trường sống và sinh vật biển với các luồng trầm tích, ô nhiễm hóa chất và ô nhiễm ánh sáng, không chỉ tác động đến các vùng lân cận mà còn có khả năng gây hại cho các loài di cư và nghề cá trọng điểm. Hơn nữa, khi sinh vật biển phải đối mặt với nhiều tác nhân gây căng thẳng cùng một lúc, điều này có thể phóng đại và nâng cao tác động của từng tác nhân gây căng thẳng riêng lẻ, báo cáo của OceanCare gợi ý.
Nhưng những người ủng hộ khai thác dưới đáy biển sâu cho rằng lợi ích của việc khai thác lớn hơn những tác hại có thể xảy ra. Khi nhiều quốc gia nỗ lực để giảm lượng khí thải carbon của họ, các nhà sản xuất xe hơi đang sản xuất ngày càng nhiều xe điện. Theo một báo cáodo Cơ quan Năng lượng Quốc tế công bố trong năm nay, sẽ có ít nhất 145 triệu ô tô điện, xe tải, xe tải hạng nặng và xe buýt lưu thông trên các tuyến đường trên thế giới vào năm 2030.
Ô tô điện yêu cầu nhiều khoáng chất khác nhau cho pin của chúng, bao gồm lithium, mangan, niken và coban, không phải tất cả đều có thể truy cập dễ dàng thông qua các nguồn trên mặt đất.
Những người ủng hộ khai thác dưới đáy biển nói rằng việc khai thác các khoáng chất này từ đáy biển cung cấp một cách thay thế để cung cấp cho ngành công nghiệp ô tô điện đang phát triển nhanh chóng và rằng việc khai thác dưới đáy biển thực sự ít phá hủy môi trường hơn so với khai thác trên đất liền.
Tuy nhiên, các nhà bảo tồn nói rằng khai thác dưới đáy biển sâu có thể gây ra những hậu quả sâu rộng đối với môi trường biển mà chúng ta vẫn còn biết rất ít và trọng tâm nên chuyển sang cải thiện các hoạt động khai thác trên cạn và mở rộng tái chế pin.
Dù tiếng ồn đã được Liên Hiệp Quốc công nhận là 1 trong 10 yếu tố đe dọa đến sức khỏe đại dương từ năm 2005, nhưng mãi tới gần đây, các tổ chức quốc tế mới bắt đầu nhận ra mối nguy hiểm mà nó gây ra đối với hệ sinh thái đại dương. Hiện nay, nhiều nước đối tác lớn của Việt Nam như châu Âu, Mỹ, Nhật đã dần đưa ra những quy định riêng về mức âm thanh cho phép trong phạm vi khu vực biển nhất định. Việc sớm nhận biết và giảm thiểu tiếng ồn đại dương cho đội tàu là rất cần thiết để góp phần nâng cao uy tín quốc tế của tàu biển Việt Nam.
Nguyễn Linh (T/h)
