Tiêu dùng có trách nhiệm để cứu những cánh rừng ở Mê Kông
Những khu rừng nhiệt đới trù phú của khu vực Mê Kông mở rộng (GMS) đã dần cạn kiệt do nhu cầu gỗ ngày càng tăng của thế giới. Nhằm giảm thiểu nạn khai thác cần nâng cao nhận thức người tiêu dùng, đồng thời đặt ra tiêu chuẩn đối với các sản phẩm gỗ.
Nhu cầu gỗ ngày càng tăng của thế giới
Từ những năm 1950, những khu rừng nhiệt đới trù phú của khu vực Mê Kông mở rộng (GMS) đã dần cạn kiệt do nhu cầu gỗ ngày càng tăng của thế giới. Mặc dù các quốc gia đã nỗ lực kiểm soát hoạt động khai thác và xuất khẩu gỗ, đặc biệt là nạn khai thác gỗ lậu, tuy nhiên, tình hình vẫn chưa được cải thiện nhiều, đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc tăng cường thực thi pháp luật và thúc đẩy tiêu dùng có trách nhiệm.
Nhận thức được tác động của việc buôn bán gỗ đối với rừng tự nhiên, chính phủ các nước GMS (gồm Trung Quốc, Việt Nam, Lào, Campucia, Thái Lan, Myanmar) đã ban hành nhiều quy định để điều chỉnh hoạt động khai thác, xuất khẩu gỗ trong vài thập kỷ qua. Các quy định này chủ yếu nhằm bảo vệ các khu rừng hiện có, đồng thời khuyến khích chuyển dịch sang ngành công nghiệp chế biến gỗ nhằm gia tăng giá trị sản phẩm.
Một số quốc gia như Việt Nam và Thái Lan đã chuyển đổi thành công theo định hướng này. Tuy nhiên, Campuchia, Myanmar và Lào vẫn tiếp tục gặp khó khăn trong triển khai và thực thi luật lâm nghiệp, trong đó, trở ngại chính yếu đến từ sự thiếu quyết tâm chính trị cùng sự thông đồng của các quan chức, thương nhân và các nhóm tội phạm.
Điều đáng nói là khi rừng của Campuchia tiếp tục cạn kiệt, phần lớn nguồn gỗ bất hợp pháp được khai thác nhằm cung ứng cho các thị trường trong khu vực qua được tiểu ngạch đều đến từ các khu bảo tồn.
Từ năm 2018 – 2020, thông qua phỏng vấn tại chỗ kết hợp sử dụng GPS, máy ảnh tầm nhìn ban đêm, máy ảnh lỗ kim và các thiết bị khác, các điều tra viên của tổ chức NGO Global Initiative đã ghi lại được hoạt động khai thác gỗ bất hợp pháp ở hai khu bảo tồn động vật hoang dã Prey Lang và Prey Preah Roka của Campuchia.
Nhóm cũng phân tích ảnh vệ tinh từ Google để xác nhận tình trạng mất rừng và sử dụng máy bay không người lái nhằm ghi lại hình ảnh các bãi khai thác gỗ lớn. Kết quả cho thấy nhiều công ty khai thác gỗ trong các khu bảo tồn, lâm tặc đốn hạ các loài cây được pháp luật bảo vệ. Đặc biệt, có hiện tượng doanh nghiệp ép buộc cộng đồng địa phương từ bỏ quyền lợi với mức bồi thường thấp trong khi công ty kiếm lợi hàng trăm triệu đô la từ hoạt động khai thác gỗ.
Nhằm giảm thiểu nạn khai thác, buôn bán gỗ lậu tại Mê Kông, bên cạnh yêu cầu tăng cường thực thi pháp luật, cần nâng cao nhận thức người tiêu dùng, đồng thời đặt ra tiêu chuẩn đối với các sản phẩm gỗ dưới áp lực của các tổ chức quốc tế, doanh nghiệp và người tiêu dùng có trách nhiệm, đơn cử như các nhà máy tại Việt Nam đã buộc phải tăng lượng gỗ nhập khẩu có chứng chỉ để đáp ứng nhu cầu từ IKEA và nhiều công ty nội thất khác.
Cần làm gì để trở thành người tiêu dùng có trách nhiệm?
Nếu bạn đã sẵn sàng để trở thành một người tiêu dùng có trách nhiệm, việc hình thành trong đầu những câu hỏi về nguồn gốc của sản phẩm gỗ đang dự định mua sẽ giúp bạn có thông tin đầy đủ hơn trước khi ra quyết định.
Bạn có thể đặt ra một số câu đối với người bán hàng như : Sản phẩm được làm từ loại gỗ gì? Gỗ đó có nguồn gốc từ đâu? Đó có phải là gỗ quý hiếm hay không?Nếu là gỗ quý hiếm, người bán hàng có được cơ quan có thẩm quyền cấp phép kinh doanh? Gỗ làm ra các sản phẩm này có phải là gỗ hợp pháp hay không? Có bằng chứng gì cho biết đó là gỗ hợp pháp?
Câu trả lời và thái độ của người bán hàng sẽ là căn cứ quan trọng để bạn ra quyết định có tìm hiểu thêm hay mua sản phẩm đó hay không. Nếu thông tin từ người bán hàng không rõ ràng, thiếu tin cậy, hoặc thậm chí là sản phẩm được chứng minh có nguồn gốc hợp pháp nhưng lại không thân thiện với môi trường và cộng đồng, hẳn bạn sẽ cảm thấy cần phải xem xét lại.
Gỗ được khai thác bền vững thường có giá trị cao trên thị trường. Khi lựa chọn các sản phẩm từ nguồn gỗ này, bạn và tôi sẽ giúp tăng nguồn thu ngân sách cho công tác gìn giữ rừng, tăng thu nhập chính đáng cho những người bảo vệ rừng, từ đó góp phần gìn giữ những cánh rừng tự nhiên tránh khỏi suy thoái, bảo tồn được một số loài cây gỗ quý còn sót lại. Điều này cũng không mấy khác so với việc bạn chọn mua một cuốn sách thật trong hiệu sách, thay vì mua sách in lậu giá rẻ bán tràn lan ngoài vỉa hè.
Thậm chí, chúng ta cũng nên tự vấn mình: Tại sao lại cứ phải chọn vật liệu gỗ, cứ phải là gỗ tự nhiên và gỗ quý? Nếu sản phẩm đó được làm từ một loại vật liệu khác thì sao? Nhiều vật dụng trước đây vốn thường được chế tác bằng gỗ tự nhiên nay được làm bằng các chất liệu thay thế, bền và đẹp không kém. Trong trường hợp bạn đã cố gắng nhưng không thể xác định được sản phẩm từ gỗ mà mình định mua có nguồn gốc hợp pháp và được khai thác bền vững hay không thì đây là một cân nhắc hữu ích.
Trong một tình huống khác, bạn cho rằng sản phẩm mình cần nhất thiết phải là vật liệu gỗ, không thể thay thế bằng bất kỳ chất liệu nào khác, bạn có thể nghĩ tới việc chọn sản phẩm có nguồn gốc từ rừng trồng hoặc từ vườn nhà thay cho gỗ có nguồn gốc từ rừng tự nhiên.
Gỗ có nguồn gốc từ rừng trồng, từ vườn nhà có khả năng tái sinh nhanh hơn so với các loại gỗ từ rừng tự nhiên, do vậy thân thiện với môi trường hơn so với các loại gỗ từ rừng tự nhiên. Với nhiều cải tiến trong quá trình gia công và công nghệ chế biến gỗ ngày nay, nhiều sản phẩm gỗ có nguồn gốc từ rừng trồng hoặc từ vườn nhà sau khi được xử lý sấy, ngâm tẩm hóa chất chống mối mọt, ép làm tăng khả năng chịu lực…có chất lượng tăng lên đáng kể và có thể sử dụng lâu bền.
Nguyễn Linh (T/h)
