5 lý do khiến ngành vận tải toàn cầu khó cắt giảm lượng khí thải carbon
Giao thông vận tải chiếm 21% lượng khí thải carbon toàn cầu. Đây là lĩnh vực phát thải lớn nhất ở nhiều nước phát triển. Vậy nguyên nhân nào khiến ngành giao thông vận tải toàn cầu khó cắt giảm phát thải trong cuộc đua với biến đổi khí hậu?
Hiện nay, lượng khí thải carbon của hoạt động giao thông vận tải dự kiến vẫn tăng gần 20% vào năm 2050, ngay cả khi các chính sách hiện tại và cam kết thành công. Theo đó, các chính sách đầy tham vọng có thể cắt giảm 70% lượng khí thải này, nhưng không thể về mức bằng 0.
Sau đây là 5 lý do khiến vận tải toàn cầu đặc biệt gặp khó trong vấn đề cắt giảm lượng khí thải carbon:
1. Sự gia tăng dân số và tăng trưởng kinh tế
Khi nền kinh tế và dân số phát triển, nhu cầu về hàng hóa cũng tăng lên, cũng như số lượng người có mong muốn và phương tiện để đi du lịch. Trên toàn cầu, tổng hoạt động vận tải dự kiến sẽ tăng hơn gấp đôi vào năm 2050 so với năm 2015 theo quỹ đạo phản ánh những nỗ lực hiện tại.
Theo đó, bất kỳ tiến bộ công nghệ khử carbon trong ngành vận tải sẽ chỉ đơn giản là được bù đắp nhiều hơn bởi nhu cầu di chuyển ngày càng tăng. Điều này khiến nhiều người tin rằng không có cách nào có thể đáp ứng các mục tiêu khử carbon của thỏa thuận Paris vào năm 2050 mà không giảm nhu cầu xuống mức bền vững hơn.
Tuy nhiên, điều này khó thực hiện. Bởi nó đòi hỏi sự chuyển đổi của toàn bộ hệ thống vận tải, bao gồm cả việc giải quyết tần suất và quãng đường di chuyển của con người và hàng hóa.
2. Vận tải vẫn phụ thuộc 95% vào dầu mỏ
Sự phụ thuộc hoàn toàn vào dầu mỏ trong tất cả các hình thức vận tải hành khách và vận chuyển hàng hóa rất khó thay đổi.
Việc thay thế dầu bằng "nhiên liệu" carbon thấp, chẳng hạn như điện, sẽ giảm đáng kể lượng khí thải vào năm 2050. Tuy nhiên, trong một kịch bản lạc quan hơn với doanh số ô tô điện mới bán ra trên toàn cầu là 60% vào cuối thập kỉ này, lượng khí thải CO2 từ ô tô chỉ giảm 14% vào năm 2030 so với năm 2018.
3. Ô tô điện chưa thật sự phổ biến
Tại COP26, những nhà lãnh đạo hàng đầu thế giới tập trung hoàn toàn vào điện khí hóa đường giao thông. Lượng khí thải trong vòng đời xe điện phụ thuộc rất nhiều vào loại điện, pin và vật liệu được sử dụng. Thậm chí, ngay cả khi tất cả các xe mới đều chạy bằng điện từ ngày hôm nay, vẫn phải cần 15-20 năm để thay thế những chiếc xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch của thế giới.
Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng ô tô điện không giải quyết được các vấn đề về ùn tắc giao thông đường bộ, an toàn và các vấn đề phụ thuộc ô tô khác. Bởi ô tô điện cần một nguồn cung cấp điện đáng kể không được cung cấp ở nhiều nơi trên thế giới và không giải quyết được tình trạng bất bình đẳng trong giao thông và bất công xã hội trong và giữa các quốc gia, đặc biệt là ở thế giới đang phát triển.
4. "Máy bay phản lực không phát thải" bị giới hạn
Việc di chuyển bằng đường hàng không từ trung bình đến đường dài khó có khả năng khử carbon vì các công nghệ "máy bay phản lực không phát thải" thực tế bị giới hạn ở những khoảng cách xa hơn. Pin máy bay điện chỉ đơn giản là không thể lưu trữ đủ năng lượng trong khi vẫn đủ sáng. Nhiên liệu hàng không không carbon và máy bay điện không được chứng minh cũng như không thể được mở rộng đến mức cần thiết để lượng khí thải từ máy bay giảm nhanh.
Tuy nhiên, con người có thể cắt giảm tổng số chuyến bay, chẳng hạn bằng cách áp dụng các loại phí dành cho khách bay thường xuyên. Trong đó, một số hành khách bay thường xuyên gây ra nhiều khí thải nhất: Năm 2018, 50% lượng khí thải hàng không do 1% dân số thế giới gây ra. Khoảng 80% người dân trên thế giới chưa từng đi máy bay. Nghiên cứu mới cho thấy số chuyến bay giảm 2,5% hàng năm có thể hạn chế đáng kể hiệu ứng nóng lên của hàng không vào năm 2050.
5. Tàu chở hàng chạy bằng dầu diesel và kéo dài hàng chục năm
Lĩnh vực vận tải biển khó khử carbon không phải là một phần của thỏa thuận Paris và dự kiến sẽ chiếm tới 10% tổng lượng khí thải toàn cầu vào năm 2050 nếu không được kiểm soát. Các con tàu tồn tại trong nhiều thập kỉ và phần lớn chạy bằng loại dầu diesel hóa thạch gây ô nhiễm nhất. Song điện khí hóa không phải là một lựa chọn khả thi.
Cũng như hàng không, tàu biển hoạt động trên thị trường toàn cầu nên rất khó quản lý và điều tiết. Tuy nhiên, lĩnh vực này có tiềm năng đáng kể để giảm lượng khí thải thông qua sự kết hợp của việc trang bị thêm để sử dụng nhiên liệu không carbon, chẳng hạn như amoniac xanh. Bên cạnh đó, giảm 20% tốc độ tàu có thể cắt giảm được khoảng 24% khí CO2.
Lan Anh (T/h)
